برنامه محیط زیست برای افزایش قرق‌های اختصاصی

به گزارش زیست آنلاین، قرق‌های اختصاصی حیات‌وحش را ترجمه نه‌چندان دقیقی از واژه private protected areas با علامت اختصاری (PPA )دانست که یکی از انواع الگوهای مدیریتی مناطق حفاظت‌شده دنیاست. این مکان‌ها طبق استانداردهای اتحادیه حفظ طبیعت (IUCN) تعریف و تبیین شده‌اند که به‌عنوان بالاترین مرجع بین‌المللی برای ارتقای شاخص‌های حفظ و ماندگاری تنوع زیستی و طبیعت، تعریف نهایی خود از حفاظت را در سه اصل نگهداشت، احیاء و بهره‌برداری پایدار از منابع تنوع زیستی و طبیعی اعلام کرده است.

امروزه از نظر بسیاری از دولت‌ها و سازمان‌های بین‌لمللی مرتبط با محیط زیست از مهم‌ترین مدل‌های حفاظت از تنوع زیستی و روشی غیر قابل انکار برای توسعه شبکه‌های ملی حفاظت محسوب می‌شود. حفاظت‌گاه‌های خصوصی در برخی از مناطق جهان سابقه‌ای دیرینه ای دارد و «IUCN»  در سال ۲۰۰۸ همزمان با ارائه آخرین تعریف از مناطق حفاظت شده، «مناطق حفاظت شده خصوصی» را به‌طور خاص تعریف کرد که مورد استفاده بسیاری از کشورهای جهان واقع شد و در تدوین قوانین و ضوابط ملی مرتبط با حفاظت از حیات وحش مورد استفاده قرار گرفت.

 پنج منطقه در شورای عالی محیط زیست برای قرق اختصاصی کشور به تصویب رسیده است.سه منطقه در یزد، یک منطقه در کرمان و یک منطقه در سمنان قرار دارد.

حسن اکبری در گفت‌وگو با ایسنا، درباره آخرین وضعیت افزایش تعداد قرق‌های اختصاصی اظهارکرد: پیشنهاداتی به تهران آمده که دفاتر تخصصی معاونت محیط زیست طبیعی، آن‌ها را بررسی کرده است. سازمان حفاظت محیط‌ زیست هماهنگی را با سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری انجام داده و بحث‌هایی درباره موضوع قرق‌ها در جریان است.

معاون محیط‌ زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست به جلسات پیش‌رو اشاره و ابراز امیدواری کرد که پس از موفقیت‌های اولیه در اولین شورای عالی محیط زیست بتوانند تعداد قرق‌های اختصاصی را افزایش دهند.

اکبری ضمن ضروری دانستن افزایش تعداد قرق‌ها به آماده بودن پرونده‌های قرق اشاره‌ کرد و افزود: امکان افزایش قرق‌های اختصاصی کاملا در کشور وجود دارد و اهمیت افزایش آن‌ها بسیار بالا است چراکه مصداق مناسبی از مشارکت مردم در حفاظت است. در شرایط کنونی حفاظت توسط دولت و سازمان نقص دارد و به‌خوبی تامین نمی‌شود، بدین جهت  کمک مردم می‌تواند در حفاظت از تنوع زیستی بسیار موثر باشد.

معاون محیط‌ زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست، به استان‌های مختلفی از جمله خراسان شمالی، خراسان جنوبی، کرمان، اصفهان، هرمزگان اشاره کرد که پیشنهادات خود را برای قرق‌های اختصاصی مطرح کرده‌اند و گفت: تقریبا از ۱۳ استان مختلف درخواست‌های متعددی را داریم اما بنابر رایزنی‌های انجام شده با سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، بخش‌هایی که مورد تایید این سازمان باشند، در اولویت هستند.

اکبری  به تلاش‌های سازمان محیط زیست اشاره کرد که سعی دارد امسال تعدادی قرق را مصوب کند و افزود: اگر این اقدام را انجام ندهیم از برنامه‌های حفاظتی پیش بینی شده عقب می‌افتیم.

وی تاکید کرد: برای انجام این کار جدی و مصمم هستیم اما وقتی صدور مجوز این طرح وابسته به بخشی از سیستم‌های تصمیم گیری مانند شورای عالی محیط زیست باشد احتمال محقق نشدن پیش‌بینی‌های سازمان وجود دارد.

معاون محیط‌ زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست درباره برنامه‌های حفاظتی پیش‌بینی شده گفت: پیش بینی ما این است که بتوانیم گونه‌هایی که دارای قلمرو وسیعی هستند را در زیستگاه‌های خارج از مناطق حفاظت شده هم حفظ کنیم.

اکبری نمونه بارز شکست برنامه‌های حفاظتی صرفا در مناطق چهارگانه را موضوع حفاظت از یوزپلنگ آسیایی دانست و توضیح داد: طی دهه ۸۰ و ۹۰ حفاظت از مناطق چهارگانه در ایران مرکزی به‌خوبی انجام شد و برقراری امنیت به خوبی صورت گرفت اما توسعه چندانی در افزایش جمعیت یوز آسیایی نداشتیم. افزایش جمعیت طعمه‌ها خوب بود ولی همه این موارد منجر به احیای جمعیت یوزپلنگ‌ها نشد بلکه حتی جمعیت موجود از بین رفت.

وی افزود: امروزه در ایران مرکزی جمعیتی از یوز وجود ندارد به جز احتمالا دو یوز نر، به این دلیل که قلمرو وسیعی داشت و در خارج از مناطق حفاظت شده با انواع مشکلات از جمله کمبود طعمه مواجه بود بنابراین این گونه را از دست داده‌ایم.

معاون محیط‌ زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست به پلنگ اشاره کرد که گونه‌ای قلمرو طلب است و در مناطق کوچک موجود نمی تواند بقای خود را حفظ کند. نیاز به حفاظت در زیستگاه‌های آزاد و وجود طعمه در آن‌هارا  دارد به‌گونه‌ای که با خارج شدن از منطقه حفاظت شده و کوچ به منطقه آزاد طعمه در دسترسش باشد.

اکبری با اشاره به جمعیت گونه‌های اصلی ایران مرکزی کل و بز ، قوچ و میش گفت: این گونه‌ها در لکه‌های مناطق حفاظت‌شده به‌صورت پرتراکم وجود دارند، به عبارتی جمعیت تقریبا پر تراکمی در یک لکه حفاظت شده وجود دارد؛ در حالی که در زیستگاه‌های گسترده‌ای که به‌صورت آزاد و خارج از مناطق حفاظت شده هستند، جمعیت آن‌ها بسیار ناچیز شده‌ است.

وی تاکید کرد: این نوع حفاظت روش درستی نیست و به‌طور قطع بخش قابل توجهی از تنوع ژنتیکی کشور را در این حالت از دست خواهیم‌ داد. در بهترین حالت می‌توانیم در حد توان تعداد زیستگاه‌ها برای گونه‌های متفاوت را افزایش دهیم.

اکبری، تراکم متعادل در این زیستگاه‌ها را ضروری دانست تا گونه‌ها به‌راحتی کوچ کنند. با تبادل ژن نیز جمعیت‌های سالم‌تری خواهیم داشت.

معاون محیط‌ زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست لازمه برخورداری از جمعیت سالم‌تری از گونه‌ها در زیستگاه‌ها را بهره‌گیری از روش‌های تکمیلی برای حفاظت دانست و افزود: سازمان حفاظت محیط‌ زیست طبیعتا اجازه ندارد همه‌ زیستگاه‌ها را حفاظت‌شده اعلام کند و دستگاه‌هایی مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور که باید در این زمینه نظر خود را اعلام کنند، این امکان را به ما نخواهند داد.

اکبری به نبود نیروی کافی برای افزایش تعداد مناطق حفاظت شده اشاره کرد و گفت: به این دلیل باید به سراغ روش‌های مشارکتی یا روش‌های بخش خصوصی برویم. یکی از این روش‌ها که بستر تحقق آن در کشور فراهم است، موضوع قرق‌های اختصاصی است.

وی افزود: سازمان حفاظت محیط‌ زیست به کنوانسیون تنوع‌ زیستی ملحق شده‌است و بنابر تعهد این سازمان به کنوانسیون تنوع زیستی باید قرق اختصاصی را به ۱۷ درصد و تا سال ۲۰۳۰ به ۳۰ درصد افزایش دهیم.

اکبری در پایان نسبت به ضرورت فرهنگ‌سازی صحیح با همراهی دستگاه‌های مسئول و ایجاد یک بینش محیط زیستی عمیق‌تر میان مسئولان و مردم ابراز تاکید و اظهار امیدواری کرد که بتوانیم سرمایه‌های زیستی کشور را حفظ کنیم./ایسنا