خشکسالی، به دوره زمانی گفته می شود که در یک منطقه، بارش از میانگین بارش ها در آن جا کمتر باشد که این کمبود به کاهش طولانی مدت منابع آب منجر خواهد شد، چه منابع آب اتمسفری چه آب سطحی و یا آب زیرزمینی.
دوره یک خشکسالی می تواند از چند روز تا چندین ماه و حتی چندین سال طول بکشد که به کشاورزی و اکوسیستم منطقه تحت تاثیر خشکسالی ضربه خواهد زد و زیان به اقتصاد محلی خواهد رساند.
خشکسالی طولانی مدت می تواند احتمال آتش سوزی جنگل ها را افزایش دهد. دوره طولانی مدت گرما می تواند با تبخیر آّب، به خشکسالی شتاب دهد.
طولانی ترین دوره خشکسالی در دنیا در صحرای آتاکاما در کشور شیلی اتفاق افتاد. این خشکسالی 400 سال به طول انجامید.
دلایل خشکسالی به شرح ذیل است:
1- فصول خشک
فصول خشک می توانند به شدت خشکسالی را افزایش دهند.
2- کمبود بارش
بارندگی یک روند ست که از چند عامل تشکیل شده است. اگر یکی از این عوامل وجود نداشته باشد، بارندگی رخ نخواهد داد و موجب بروز خشکسالی می شود.
3- فعالیت های انسانی
فعالیت های انسانی مانند کشت بیش از حد، جنگل زدایی و فرسایش خاک موجب ضعف زمین در نگهداری آب می شود.
4- تغییرات اقلیم
فعالیت هایی که منجر به تغییر اقلیم می شود، بطور مستقیم می تواند به خشکسالی منجر شود.
5- پدیده ال نینو
پدیده ال نینو با زمستان هایی گرمتر نسبت به حال عادی به خشکسالی کمک می کند.
انواع خشکسالی ها عبارتند از:
1- خشکسالی هواشناسی: این خشکسالی زمانی حاصل می شود که در یک دوره طولانی، بارش، کمتر از میانگین باشد. این خشکسالی معمولا بیش تر از انواع دیگر خشکسالی ها پیش می آید.
2- خشکسالی هیدرولوژیکی: این خشکسالی زمانی حاصل می شود که منابع آب موجود اعم از سفره های آب زیرزمینی، دریاچه ها و منابع دیگر، کمتر از میانگین آمارها شود.
3- خشکسالی کشاورزی: این نوع خشکسالی معمولا بر محصولات کشاورزی یا محیط زیست تاثیر می گذارد.
اثرات خشکسالی در ادامه آمده است:
اثرات زیست محیطی: کاهش سطح آب ها، افزایش آلودگی آب سطحی، آتش سوزی های گسترده، شدت تخریب بیشتر و غیره
اثرات اقتصادی: کاهش محصولات کشاورزی، کاهش منابع تغذیه، افزایش هزینه تولید غذا و غیره
اثرات اجتماعی: تاثیر سوء بر سلامتی مردم، افزایش بیماری ها، کاهش منابع آب، افزایش آلودگی ها و غیره
معروفترین خشکسالی های تاریخ عبارتند از:
اتحاد جماهیر شوروی، در سال 1991 که 5 میلیون نفر به دلیل قحطی حاصل از خشکسالی از بین رفتند.
هند، حدود 3 میلیون نفر به خاطر خشکسالی کشته شدند.
چین، در سال 1930 در شمال غرب این کشور حدود 3 میلیون نفر به دلیل قحطی جان خود را از دست دادند.
برای کاهش و جلوگیری از خشکسالی می توان اقدامات زیر را انجام داد:
1- بارور سازی ابرها
2- نمک زدایی
3- سدسازی
4- رصد دائمی شرایط
5- محدودیت استفاده از آب در فضای باز شهری
6- بازچرخانی و تصفیه آب
7- جمع آوری آب باران
مطالب مربوط به خشکسالی و اثرات سوء آن بر اقتصاد و محیط زیست را در زیست آنلاین دنبال و مطالعه کنید.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به اینکه آبخوان‌داری شهری و ساخت شهرهای اسفنجی ازجمله موضوعاتی است که بی‌توجهی به آن سبب هدر رفت منابع آبی و تحمیل خسارت زیادی به مدیریت شهری و مردم می‌شود، تصریح کرد: سازگاری با طبیعت و محیط زیست در قالب رویکردهای نوین مدیریت حوضه‌های آبخیز شهری، پایداری سکونتگاه، ایمنی در برابر مخاطرات سیل، تقویت منابع آبی و سرسبزی شهر را به دنبال دارد.
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به اینکه به‌دلیل کم بارشی و عدم پرداخت حق‌آبه محیط زیست، تالاب‌های کشور وضعیت خوبی ندارند، گفت: اگر حق‌آبه محیط زیست پرداخت نشود بر شدت گرد و غبارها در کشور افزوده خواهد شد.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان تهران ضمن بیان اینکه با توجه به پیش‌بینی کم‌آبی، برنامه‌ریزی و اقداماتی برای تامین آب و علوفه حیات وحش انجام شده است، از شناسایی کانون‌های احتمالی حریق، خرید تجهیزات و آموزش نیروهای اطفای حریق خبر داد.
ایجاد منطقه ویژه انرژی بادی میل نادر سیستان با ظرفیت تولید ۵۰ مگاوات برق و قابلیت رسیدن تا مرز یکهزار مگاوات محصول تدبیر و توجه دولت به نقاط محروم اما مستعد است بطوریکه سیستان و بلوچستان را به صادرکننده برق در سطح ملی و منطقه‌ای تبدیل خواهد کرد.
نماینده تهران در مجلس با ابراز تاسف از وضعیت نامناسب «سرمایه‌های میهنی» اعم از نفت و گاز، آب، خاک، جنگل و هوا این وضع را جبران ناپذیر توصیف کرد و گفت که عواقب این وضع را غیر از خود ما، نسل‌های آینده باید تحمل کنند.
ابهامات درباره مصرف برق رمز ارزها ادامه دارد. سخنگوی صنعت برق سهم مزارع ارزهای دیجیتال از مصرف برق را ۱۲۰۰ مگاوات اعلام می کند اما فعالین این صنعت از مصرف ۵ تا ۶ هزار مگاواتی ماینر ها خبر می دهند.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی درباره تکلیف کشت برنج در خشکسالی جاری، گفت: جایگزینی ارقام برنج کم آب‌بر و سازگار با خشکی با صرفه اقتصادی در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی است، اما در نهایت به احتمال بسیار زیاد امسال نیز تصمیم درباره کشت این محصول به کارگروه‌های استانی واگذار می‌شود.
یک پژوهشگر آب گفت: سالانه حدود ۹۶ میلیارد متر مکعب در ایران آب مصرف می‌شود در حالی که کل منابع آب تجدیدپذیر کشور حدود ۹۰ میلیارد متر مکعب است، بنابراین از بحران آب عبور کرده‌ایم و به ورشکستگی آبی رسیده‌ایم.
مدیر کل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ضمن تشریح راهکارهای کاهش اثرات خشکسالی در مراتع گفت: کاهش میزان نزولات جوی فشار بر مراتع را به‌صورت تصاعدی افزایش می‌دهد.
کاهش بارندگی و افزایش دما شرایط کم‌آبی را در بیشتر استان‌های کشور طی بهار و تابستان امسال رقم خواهد زد. یک کارشناس آب ضمن اشاره به لزوم همکاری و همراهی دستگاه‌ها، مسئولان و مردم برای عبور از این شرایط، بر ضرورت مدیریت آب تاکید کرد و گفت: متاسفانه جای مدیریت آب در کشور خالی است.
نظر به گذشت قریب به چهار دهه از تصویب قانون توزیع عادلانه آب، تغییرات اقلیمی و هیدرولوژیکی در کنار افزایش شدید بهره برداري از منابع آب سطحی و زیرزمینی و در نتیجه ضرورت بروزرسانی این قانون، وزارت نیرو با بهره گیری از تجارب جهانی و دانش کارشناسان و جلب مشارکت ذینفعان، نسبت به تدوین لایحه قانون آب، اقدام و آن را به هیئت دولت ارائه نموده است.
خشکسالی هیدرولوژیک را باید همراه با تاثیرات کاهش دوره بارش (شامل بارش برف) بررسی کرد. این کاهش بارش در میزان آب رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، مخازن و سطح آب‌های زیرزمینی تاثیرگذار است.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با تاکید بر اینکه ما باید برای سازگاری با خشکسالی در کشور برنامه‌ریزی کنیم، گفت: یکی از راهکارهای کوتاه مدت مقابله با خشکسالی، صرفه‌جویی آب است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران با اشاره به شرایط کم‌بارشی و احتمال مواجهه با کمبود منابع آب در تابستان سال جاری گفت: دستگاه‌ها باید با همکاری و اتخاذ راهکارهایی در زمینه‌های کشاورزی، صنعت و فضاسازی شهری مصرف آب را کاهش دهند.
مدیر کل حفاظت محیط ریست فارس گفت: فلامینگوها مطابق هر سال امسال نیز در تالاب بختگان جوجه آوری داشتند، و بیم آن می رود با توجه به شرایط خشکسالی سال جاری اگر آب به بختگان نرسد ، تلفات جوجه ها قبل از رسیدن به زمان پرواز با آمار بالایی اتفاق بیفتد.
