خشکسالی، به دوره زمانی گفته می شود که در یک منطقه، بارش از میانگین بارش ها در آن جا کمتر باشد که این کمبود به کاهش طولانی مدت منابع آب منجر خواهد شد، چه منابع آب اتمسفری چه آب سطحی و یا آب زیرزمینی.
دوره یک خشکسالی می تواند از چند روز تا چندین ماه و حتی چندین سال طول بکشد که به کشاورزی و اکوسیستم منطقه تحت تاثیر خشکسالی ضربه خواهد زد و زیان به اقتصاد محلی خواهد رساند.
خشکسالی طولانی مدت می تواند احتمال آتش سوزی جنگل ها را افزایش دهد. دوره طولانی مدت گرما می تواند با تبخیر آّب، به خشکسالی شتاب دهد.
طولانی ترین دوره خشکسالی در دنیا در صحرای آتاکاما در کشور شیلی اتفاق افتاد. این خشکسالی 400 سال به طول انجامید.
دلایل خشکسالی به شرح ذیل است:
1- فصول خشک
فصول خشک می توانند به شدت خشکسالی را افزایش دهند.
2- کمبود بارش
بارندگی یک روند ست که از چند عامل تشکیل شده است. اگر یکی از این عوامل وجود نداشته باشد، بارندگی رخ نخواهد داد و موجب بروز خشکسالی می شود.
3- فعالیت های انسانی
فعالیت های انسانی مانند کشت بیش از حد، جنگل زدایی و فرسایش خاک موجب ضعف زمین در نگهداری آب می شود.
4- تغییرات اقلیم
فعالیت هایی که منجر به تغییر اقلیم می شود، بطور مستقیم می تواند به خشکسالی منجر شود.
5- پدیده ال نینو
پدیده ال نینو با زمستان هایی گرمتر نسبت به حال عادی به خشکسالی کمک می کند.
انواع خشکسالی ها عبارتند از:
1- خشکسالی هواشناسی: این خشکسالی زمانی حاصل می شود که در یک دوره طولانی، بارش، کمتر از میانگین باشد. این خشکسالی معمولا بیش تر از انواع دیگر خشکسالی ها پیش می آید.
2- خشکسالی هیدرولوژیکی: این خشکسالی زمانی حاصل می شود که منابع آب موجود اعم از سفره های آب زیرزمینی، دریاچه ها و منابع دیگر، کمتر از میانگین آمارها شود.
3- خشکسالی کشاورزی: این نوع خشکسالی معمولا بر محصولات کشاورزی یا محیط زیست تاثیر می گذارد.
اثرات خشکسالی در ادامه آمده است:
اثرات زیست محیطی: کاهش سطح آب ها، افزایش آلودگی آب سطحی، آتش سوزی های گسترده، شدت تخریب بیشتر و غیره
اثرات اقتصادی: کاهش محصولات کشاورزی، کاهش منابع تغذیه، افزایش هزینه تولید غذا و غیره
اثرات اجتماعی: تاثیر سوء بر سلامتی مردم، افزایش بیماری ها، کاهش منابع آب، افزایش آلودگی ها و غیره
معروفترین خشکسالی های تاریخ عبارتند از:
اتحاد جماهیر شوروی، در سال 1991 که 5 میلیون نفر به دلیل قحطی حاصل از خشکسالی از بین رفتند.
هند، حدود 3 میلیون نفر به خاطر خشکسالی کشته شدند.
چین، در سال 1930 در شمال غرب این کشور حدود 3 میلیون نفر به دلیل قحطی جان خود را از دست دادند.
برای کاهش و جلوگیری از خشکسالی می توان اقدامات زیر را انجام داد:
1- بارور سازی ابرها
2- نمک زدایی
3- سدسازی
4- رصد دائمی شرایط
5- محدودیت استفاده از آب در فضای باز شهری
6- بازچرخانی و تصفیه آب
7- جمع آوری آب باران
مطالب مربوط به خشکسالی و اثرات سوء آن بر اقتصاد و محیط زیست را در زیست آنلاین دنبال و مطالعه کنید.
رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ضمن اشاره به اینکه کم بارشی در ایران نگران کننده است، گفت: تاکنون تنها ۳۰ درصد از بارندگی سالانه برای تامین آب کشور اتفاق افتاده است.
زیست آنلاین: در حالی که اکثر کشورها از اصلاح وضعیت هوا دست کشیده اند، چین از این مفهوم استقبال کرده و در تلاش است تا بر اساس تقاضای خود باران تولید کند.
یک کارشناس حوزه آبخیزداری ضمن اشاره به اینکه فرونشست زمین، فاجعه خاموش قرن است، تاکید می‌کند: بدون تردید آبخوان‌داری، بخشی از راهکار حل مسئله فرونشست زمین است و نباید فراموش کنیم که شاید آخرین فرصت ما برای نجات آبخوان‌ها باشد.
معضلات زیست محیطی یکی از چالش‌هایی است که با اما و اگرهای زیادی مواجه است. این اما و اگرها به آن علت است که همواره با تضاد منافع مواجه می شوند و دو راهی توسعه و حفظ محیط زیست بسیاری از مدیران کشور وجود دارد اما برای این دو راهی‌های زیست محیطی چه می‌توان کرد؟ وضعیت محیط زیست ایران در چه شرایطی قرار دارد؟ آیا می‌توان به آینده‌ای برای ایران سبز (زیست محیطی) متصور شد؟
افزایش جمعیت ایران و عدم مدیریت کاهش مصرف سرانه آب در دهه‌های اخیر، منجر به افزایش قابل‌توجه مصرف آب شده است. شاخص نسبت میزان مصرف آب به منابع آب تجدیدپذیر کشور حاکی از تنش بالای آبی است، به‌طوری که این شاخص در شرایط موجود ۸۶ درصد و مطابق آب قابل‌برنامه‌ریزی-با فرض اعمال مدیریت مصرف- ۶۹ درصد است که به ترتیب حدود ۹ و ۵/ ۷ برابر متوسط جهانی است.
در بسیاری از استان‌های کشور هزاران هکتار زمین وجود دارد که از کم‌آبی رنج می‌برند و کشاورزی دیگر در آنها امکان پذیر نیست؛ می‌توان این تهدید را به یک فرصت تبدیل کرد. در صورتی که برنامه‌ریزی و شرایط فراهم شود، می‌توان بجای مزارع کشاورزی، مزارع خورشیدی احداث کرد و بجای بذر و نهال، پنل‌های خورشیدی کاشت.
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی اعلام کرد که مدلسازی غبار در منطقه با فرض خشک شدن خلیج گرگان نشان می‌دهد که در این حالت خلیج گرگان به عنوان منبع غبار محلی عمل خواهد کرد.
دریاچه ارومیه با وعده ساخت یک سد جدید در حوضه که از زبان مسوولان اجرایی و برخی نمایندگان مجلس آذربایجان غربی بیان شده، در خطر دوباره محو از نقشه ایران قرار گرفت.
غارها از لحاظ زمین‌شناسی از اهمیت زیادی برخوردارند، از آنجا که عمده غارهای کشور در مناطق کارستی واقع شده‌اند، از این رو با منابع آبی زیرزمینی در ارتباط هستند که این موضوع اهمیت غارها را به ویژه در شرایط اقلیم خشک و نیمه خشک کشور دو چندان می‌کند.
مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به اینکه برنامه مدیریت زیست بومی تالاب هامون آماده شده است، گفت:مجامع بین‌المللی از جمله اتحادیه اروپا حدود ۱۰ میلیون یورو برای اجرای این برنامه به ما کمک خواهند کرد.
خشکسالی در شمال مکزیک مردم این منطقه را بر آن داشته تا در اعتراض به تقسیم آب در شمال این کشور با ایالات متحده، کنترل یک سد کلیدی را به دست بگیرند. دولت مکزیک بر سر تقسیم آب با ایالات متحده یک قرارداد امضا کرده است.
جغرافیای خشکسالی در ایران نشان می‌دهد تا پایان مردادماه امسال ۵/ ۷۲ درصد از مساحت حوضه‌های آبریز اصلی، دچار درجات مختلفی از خشکسالی بلندمدت (۱۰ ساله) شده‌اند. طبق ارزیابی‌ها ۱/ ۳۲ درصد از این مساحت شامل حوضه‌های آبریز «خلیج فارس و دریای عمان»، «فلات مرکزی» و «مرزی شرق» با خشکسالی شدید و بسیار شدید مواجه هستند.
چاه‌های غیر مجاز کشاورزی، سالهاست که شیره از جان زمین مکیده‌اند، تعلل در باور خطر و مهار آن در سالیان گذشته، دشت اردبیل را در وضعیت بحرانی و قرمز قرار داده است، هر چند که در سال‌های اخیر گام‌های موفقی در مقابله با بحران چاه‌ها برداشته شده اما همچنان تهدید به صورت کامل از بین نرفته است.
به دنبال برخی اظهار نطرها درمورد تکمیل سدهای نیمه ساخته در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای این دریاچه می‌گوید که تا هفت سال دیگر که دریاچه ارومیه به طور کامل احیا می‌شود، هرگونه بارگذاری جدید در حوضه آبریز ممنوع است. اگر قرار باشد سدهای نیمه ساخته تکمیل شوند وزارت نیرو باید آب بیشتری را به سمت دریاچه ارومیه رها کند. به همین دلیل کار برای وزارت نیرو بسیار پیچیده خواهد شد.
