تدوین سند پایش «گرد و غبار» و «اراضی کشور» با داده های ماهواره ها

به گزارش زیست آنلاین، طوفان های گردوغبار از پدیده هایی است که در مناطق خشک و نیمه ‌خشک جهان رخ می دهد و در طی سالهای اخیر این پدیده آن هم با تعداد بالا از جمله مخرب ترین بلایای زیست‌محیطی در منطقه خاورمیانه و به خصوص ایران بوده است؛ به دلیل تغییرات سریع در ماهیت و مکان گسترش طوفان های گرد و غبار، محدودیت هایی در پایش و اندازه گیری های مربوط به آن وجود دارد.
امروزه فناوری سنجش ‌از دور با فراهم آوردن تصاویر متعدد جهانی و منطقه ای با مقیاس های زمانی و مکانی مختلف ابزاری مناسب برای پایش، اندازه گیری و شناسایی کانون های برداشت گرد و غبار شناخته شده است.
سازمان فضایی ایران در تازه ترین گزارش خود آورده است: کشورمان بر اساس تصاویر ماهواره ای از ابتدای امسال تا ۱۵ آبان ماه گذشته ۲۸ بار تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار گرفته که ۲۰ بار آن در استان سیستان و بلوچستان روی داده است؛ اکنون این پرسش مطرح است که چگونه می توان از اطلاعات ماهواره ای برای غلبه بر چالش ها استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: نقش ماهواره ها به عنوان ابزار تشخیص گرمایش آب و هوایی ماهواره ابزاری برای پایش پدیده های زیست محیطی

ماهواره ابزاری برای پایش پدیده های زیست محیطی

آغاز پایش پدیده گرد و غبار از سال ۱۳۹۵یکی از کارشناسان پایش گرد و غبار در سازمان فضایی ایران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سامانه پایش ماهواره ای گرد و غبار از سال ۱۳۹۵ در سازمان فضایی ایران فعال است؛ ورودی این سامانه داده های ماهواره ای سنجنده مودیس (MODIS) ماهواره های تیرا (TERRA) و آ.کیو.آ (AQUA) است که به صورت مستقیم در مرکز فضایی ماهدشت دریافت و با تحلیل داده های آنها، وقوع گرد و غبار در محدوده ای بین کشور های عربستان و سوریه تا کشورهای پاکستان و افغانستان پایش می شود.
مهدی جنتی با اعلام اینکه تاثیر این گرد و غبار بیشتر خارج از کشور است، افزود: آخرین طوفان گرد و غبار هفتم دی ماه روی داد و کانون آن جنوب غرب خلیج فارس بود.
وی ادامه داد: با تحلیل و پردازش تصاویر ماهواره ای، فراوانی وقوع و غلظت تجمعی گرد و غبار برای سطح کشور و به تفکیک استان ها قابل استخراج است.
«روند حرکت گرد و غبار نیز با کمک تصاویر ماهواره ای قابل مشاهده بوده و به کمک تحلیل تصاویر فوق می توان سرچشمه و کانون وقوع گرد و غبار را شناسایی کرد.»
جنتی معتقد است: بنابراین تواتر زمانی بالای تصاویر ماهواره ای و تحلیل سری های زمانی این تصاویر به کارشناسان کمک می کند تا بتوانند در خصوص شکل گیری کانون ها، الگوی حرکت، فراونی وقوع، شدت و غلظت گرد و غبار در سطح کشور و خارج از آن قضاوت کنند.
این کارشناس سازمان فضایی ایران می گوید: اکنون توسعه و بومی سازی الگوریتم های موجود در سامانه پایش گرد و غبار برای تدقیق خروجی های حاصل از پردازش تصاویر ماهواره ای جزو الویت های سازمان است و سازمان های متولی در امر مطالعه و بررسی گرد و غبار، می توانند در توسعه مدل ها، الگوریتم ها و پیش بینی های خود از نقشه های حاصل از سامانه پایش گرد و غبار استفاده کنند.
به عقیده وی، پدیده گرد و غبار یکی از دهها چالش زیست محیطی است که کشورمان را با خود درگیر کرده و عوارض و عواقب آن همواره خسارت هایی را به همراه داشته است و آگاهی کامل از زمان وقوع و منشاء آن می تواند کاهش آسیب ها را به همراه داشته باشد.

تدوین سند پایش گرد و غبارمرتضی براری رئیس این سازمان اسفندماه پارسال در گفت و گو با ایرنا اعلام کرد: سند پایش گرد و غبار کشور با استفاده از فناوری فضایی تا پیش از تابستان سال آینده (امسال) نهایی خواهد شد.

وی یکی از کاربردهای مهم و عام المنفعه فناوری فضایی را موضوع مدیریت بلایای طبیعی برشمرد و ادامه داد: فناوری فضایی در کل چرخه مدیریت بحران از پیش آگاهی تا بازسازی می تواند به متولیان مدیریت بحران کمک کرده و با ارائه اطلاعات ماهواره ای دقیق امدادرسانی را موفق تر کند.

معاون وزیر ارتباطات با بیان اینکه سازمان فضایی ایران به انتخاب سازمان ملل متحد از سال ۱۳۸۸به عنوان یکی از دفاتر منطقه ای برنامه اسپایدر شناخته شده است، خاطرنشان کرد: مقر برنامه اسپایدر در شهر وین اتریش است، هدف این برنامه استفاده از فناوری فضایی در مدیریت بلایا و واکنش سریع است.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۷ برنامه اسپایدر (SPIDER‌) را به عنوان یکی از ماموریت های دفتر امور فضای ماوراء جو سازمان ملل(UN-OOSA) تدوین کرد. این برنامه به منظور سهولت استفاده از فناوری فضایی در مدیریت بلایای طبیعی از جمله پیش آگاهی قبل از وقوع حوادث و نیز واکنش سریع پس از وقوع بلایا تعریف شده است.
اکنون سازمان فضایی ایران در گزارش خود درباره میزان وقوع پدیده گرد و غبار آورده است: پردازش تصاویر ماهواره ای نشان می دهد از بیشترین فراوانی وقوع گرد و غبار در ضلع جنوب و غرب کشور افغانستان، غرب کشور پاکستان و شمال استان سیستان و غرب استان کرمان است.

پردازش تصاویر ماهواره ای در سازمان فضایی ایران نشان می دهد در سال ۱۳۹۶ تعداد ۵۲ روز در ماه های مختلف سال پدیده گردوغبار رخ داده که از این تعداد ۲۹ بار پدیده گردوغبار استان سیستان و بلوچستان را تحت تاثیر قرار داده است.

بنا بر همین گزارش در همین استان مناطقی بوده که در سال ۱۳۹۶ حتی تا ۱۵ بار رخداد گرد و غبار نیز اتفاق افتاده است. بیشترین فراوانی وقوع در ضلع جنوبی کشور افغانستان و غرب کشور پاکستان بوده است.

کارشناس پایش گرد و غبار سازمان فضایی در این باره می گوید: دانش سنجش از دور و تحلیل تصاویر ماهواره ای به ما در نشان دادن وضع موجود و مقایسه آن با شرایط گذشته کمک می کند، بر همین اساس اکنون خروجی سامانه پایش گرد و غبار شناسایی پهنه هایی است که تحت تاثیر گرد و غبار بوده اند.

ماهواره سانتینل

جنتی اضافه کرد: تحلیل خسارات ناشی از وقوع گرد و غبار از جمله در زمینه سلامت شهروندان و نیز سلامت انواع پوشش های گیاهی اعم از اراضی مرتعی، جنگلی و کشاورزی می تواند با استفاده از خروجی های سامانه پایش گرد و غبار و از طریق متولیان این حوزه در همکاری با سازمان فضایی ایران، مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی یا بخش خصوصی انجام پذیرد.

وی خاطرنشان ساخت: امروزه فناوری سنجش ‌از دور با فراهم آوردن تصاویر متعدد جهانی و منطقه ای با مقیاس های زمانی و مکانی مختلف ابزاری مناسب برای پایش، اندازه گیری و شناسایی کانون های برداشت گردوغبار شناخته شده است.

این کارشناس فضایی گفت: بی شک تواتر زمانی بالای تصاویر ماهواره ای و گستردگی محدوده تحت پوشش این تصاویر علاوه بر پایش گرد و غبار در شناسایی برخی پارامترهای تاثیر گذار در وقوع و شکل گیری گرد و غبار برای متولیان امر اهمیت داشته و در کاهش هزینه ها و تخمین خسارات این پدیده موثر و مفید است.

اکنون سازمان فضایی ایران در تلاش است با بهره گیری از ماهواره ها گام مهمی درکاهش عوارض مخرب بلایایی طبیعی بردارد بنابراین سایر دستگاه های نیز باید در این زمینه به کمک این سازمان بشتابند تا به زودی شاهد کاهش خسارت های ناشی از پدیده زیست مخرب گرد و غبار باشیم.

تکمیل مدل کیفی ماهواره سنجشی «سها» امکان پایش اراضی کشور با ماهواره بومیرییس پژوهشگاه فضایی ایران با بیان اینکه در حال تکمیل مدل کیفی ماهواره «سها» هستیم، گفت: رزولوشن تصاویر دوربین‌های این ماهواره نسبت به سایر ماهواره‌های ساخته شده در کشور بالاتر است.

دکتر حسین صمیمی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در حال حاضر در حال تکمیل مدل کیفی ماهواره «سها» در پژوهشگاه فضایی ایران هستیم، ابراز امیدواری کرد که با پایان یافتن این ماهواره گام عملیاتی رو به جلو در حوزه سنجشی در کشور برداشته شود.

ماهواره سها

وی رزولوشن تصاویر این ماهواره را ۱۵ متر، ۱۵۰ متر و ۳۰۰ متر دانست و یادآور شد: رزولوشن تصاویر دوربین‌های ماهواره «سها» نسبت به سایر ماهواره‌های ساخته شده در کشور بالاتر است.

صمیمی ماهواره «سها» را ماهواره‌ای سنجشی دانست و اظهار کرد: این ماهواره که دارای ۳ دوربین تصویربرداری است، در ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری قرار خواهد گرفت و در حوزه‌های کشاورزی و محیط زیست کاربرد دارد.

رییس پژوهشگاه فضایی ایران با اشاره به برنامه زمان‌بندی اجرای این ماهواره، یادآور شد: برای اجرای این طرح برنامه زمان‌بندی تدوین شد، اما به شرایط اعمال تحریم‌ها علیه کشور برخورد کردیم، ولی با حمایت دولت و وزارت علوم این مراحل را پشت سر گذاشتیم و امیدواریم تا شهریور سال آینده بتوانیم این پروژه را نهایی کنیم.

وی با اشاره به اهمیت طراحی و ساخت ماهواره‌ها در کشور، گفت: ما به این ماهواره‌ها از بعد دیگری نگاه می‌کنیم و آن بستری است که برای توسعه فناوری‌های داخلی فراهم می‌شود، بر این اساس ما گام به گام در راستای تحقق اهداف تعیین شده در نقشه‌های راه و اسناد بالادستی پیش می‌رویم.

به گزارش ایسنا، پروژه ماهواره «سها» در راستای ساخت ماهواره‌های سنجشی عملیاتی در داخل کشور، به صورت ویژه به عنوان گامی راهبردی برای دستیابی به طراحی و ساخت ماهواره «پارس۲» در پژوهشگاه فضایی ایران تعریف شده است. این ماهواره طبق استاندارد روز دنیا طراحی و ساخته خواهد شد.

این ماهواره یک ماهواره سنجشی با سه محموله‌ تصویربرداری است که سه سال عمر عملیاتی خواهد داشت و با وزن ۱۵۰ کیلوگرم، در مدار ۵۰۰ کیلومتری ماموریت خودش را انجام خواهد داد. این ماهواره با زمان بازدید مجدد ۶۸ روز و سه محموله تصویربرداری MS ، SWR ، TR با قدرت تفکیک مکانی به ترتیب ۳۰۰ ، ۱۵۰، ۹۵ وظیفه تصویربرداری از کل اراضی کشور ایران را برعهده دارد. این ماهواره به منظور رفع بخشی از نیازهای کاربران سنجش از دور و همچنین برای توسعه‌ فناوری‌های مورد نیاز ماهواره‌های سنجشی در بخش محموله و پلتفرم در دستور کار پژوهشگاه فضایی قرار گرفته است.

این ماهواره با قدرت تفکیک حداقل ۱۵ متر و ارسال تصاویر به ایستگاه‌های زمینی، مجموعه بسیار ارزشمندی از داده‌های سنجش از دور را تامین می‌کند که در زمینه‌های مختلف از جمله مانیتورینگ اراضی، جنگل‌ها، آب‌ها و بررسی معادن و خطوط انتقال انرژی کاربردهای فراوانی خواهد داشت.

پروژه «سها» به عنوان اولین گام در زمینه‌ طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی که درآن محموله‌های متفاوت و با قدرت تفکیک متوسط به انجام ماموریت می‌پردازند، در سال ۱۳۹۴ در پژوهشکده سامانه‌های ماهواره تعریف شده است.

https://zistonline.com/vdcjomea.uqehyzsffu.html