دکتر احمد نوحه گر، استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران با بیان اینکه تغییر نادانسته کاربری اراضی به بروز وضعیت کنونی سیلاب دشت‌ها در کشور منجر شده است، گفت: برای کاهش میزان بروز خسارتهای ناشی از جاری شدن سیلاب باید راهبرد مدیریت سیلاب دشت‌ها تهیه و تدوین شود.
تاریخ انتشار :دوشنبه ۲۶ فروردين ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۰۰
کد مطلب : 80498
این استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران در گفت وگو با ایسنا با اظهار تأسف از خسارتهای جانی و مالی ناشی از جاری شدن سیلاب در روزهای اخیر در ادامه ایجاد کار گروه ویژه مقابله با سیلاب را ضروری برشمرد و اظهارکرد: یک برنامه راهبردی مدون باید در زمینه مدیریت سیلاب دشت‌ها تدوین شود تا بدین ترتیب راه مدیریت بهتر سیلاب دشت‌ها مشخص شود.
وی با تأکید مجدد بر ضرورت تعریف راهبردهای مشخص برای مدیریت بهینه سیلاب دشت‌ها گفت: مدیریت سیلاب دشت یکی از روش‌های غیرسازه‌ای و مدیریتی مهار سیلاب به شمار می‌آید و از آنجا که بر نحوه مدیریت آب، خاک و اراضی حاشیه رودخانه موثر است، در ارتباط با برنامه‌ریزی شهری، مدیریت بهینه و مهارآلودگی منابع آب است و یکی از ارکان توسعه پایدار در اراضی سیلاب دشت محسوب می‌شود و می‌تواند زمینه آرامش و آسایش پایدار ساکنان حاشیه رودخانه و سیلاب دشت‌ها را فراهم کند.
این دکترای هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تهران با اعتقاد به اینکه برنامه توسعه پایدار باید به آرامش و آسایش پایدار منجر شود، تصریح کرد: از این رو نیازمند تدوین راهبرد و استراتژی مشخص برای مدیریت سیلاب دشت‌ها هستیم.
نوحه‌گر با بیان این که تغییر نادانسته کاربری اراضی به بروز وضعیت کنونی سیلاب دشت‌ها در کشور منجر شده است، گفت: برای کاهش میزان بروز خسارتهای ناشی از جاری شدن سیلاب باید راهبرد مدیریت سیلاب دشت‌ها تهیه و تدوین شود.
وی با بیان این که این سیلاب اولین و آخرین سیل در کشور نخواهد بود، گفت: تدابیری برای سیلاب‌های آینده باید اندیشیده شود. از این رو تشکیل کمیته تخصصی و تعریف پروژه‌های تحقیقاتی کاربردی دانشگاه‌ها ضروری است.
این استاد گروه مهندسی و مدیریت در سوانح طبیعی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران با اشاره به وجود رشته مدیریت در سوانح طبیعی در مقطع کارشناسی ارشد دردانشگاه تهران و ضرورت راه اندازی آن دردانشگاه‌های کشور اظهارکرد: از مسئولان برنامه‌ریزی و دفتر گسترش وزارت علوم و رییس دانشگاه تهران به خاطر موافقت با راه اندازی دوره دکتری این رشته دردانشکده محیط زیست دانشگاه تهران قدردانی می‌شود و تسریع در موافقت با جذب دانشجو از سوی سازمان سنجش و آموزش کشور اقدامی مناسب جهت تربیت افراد کار آزموده به منظور مدیریت بهتر بحران‌های محیط طبیعی است.
مدیریت سیلاب دشت‌ها خسارتهای سیل را به حداقل می‌رساندنوحه‌گر با بیان این که مدیریت سیلاب دشت‌ها میزان خسارتهای وارده ناشی از جاری شدن سیل را به حداقل می‌رساند، گفت: جاری شدن سیل اخیر در کشور نوعی تلنگر و هشدار به کشور است.
وی با بیان این که جدای از خسارت جانی و مالی این سیل که در ۱۰۰ سال اخیر در کشور بی سابقه بوده است این سیل برکات بسیاری را برای کشور به همراه داشته است، گفت: سیل حاصل برآیند شرایط آب و هوایی توپوگرافی منطقه است که سبب بالا آمدن آب و جریان در واحد مورفولوژی سیلاب دشت‌ها می‌شود.
این دکترای هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تهران با بیان اینکه چنانچه تهمیدات لازم در این باره اندیشیده نشود خسارتهای فراوانی به بار خواهد آمد، اظهارکرد: سیل بلا نیست اگر به‌درستی مدیریت شود.
نوحه‌گر با بیان اینکه ایران به لحاظ اقلیمی کشوری متنوع و شامل مناطق کوهستانی، بیابانی و نیمه خشک است، اظهارکرد: تنوع، ویژگی ذاتی اقلیم ایران است و باید بر مبنای این تنوع برنامه و راهبردهای مناطق را تنظیم کرد. این مناطق به لحاظ وضعیت توپوگرافی مستعد بارشهای رگباری و در نتیجه سیلابی شدن است. از این رو سیل در ایران بر مبنای شرایط اقلیمی هر منطقه باید تعریف شود و برای آن راهبرد ویژه تعریف کرد. از این رو باید ظرفیت و پتانسیل سیل‌خیزی آن را شناخت و راه‌های استفاده و مقابله با آن را هم بر مبنای ویژگی‌های محیط طبیعی هر منطقه را ارائه کرد. سیل به خودی خود بلا نیست و می‌تواند برای کشوری مثل ایران فرصت باشد و بابد بر اساس شناخت تنوع اقلیمی ایران این تهدید را به فرصت در زمینه تقویت آب‌های زیرزمینی، کشاورزی، خاک و پوشش گیاهی و سایر ویژگی‌های محیط طبیعی تبدیل کرد.
سیل مهیب‌ترین بلای طبیعیوی سیل را مهیب‌ترین بلای طبیعی دانست و گفت: سیل جزو ۱۰ بلای حادثه‌خیز در کشور است. براساس آمارهای موجود در یک دهه (از فاصله سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰) حدود ۴۰۰ هزار نفر براثر بلایای طبیعی در دنیا کشته شده‌اند که ۶۰ درصد آن مربوط به سیلاب، نزدیک به ۳۰ درصد مربوط به وقوع زلزله و بقیه (حدود ۱۰ درصد) مربوط به طوفان و بقیه بلایای طبیعی بوده است. در این بازه زمانی در دنیا سیل از نظر میزان خسارت جانی رتبه یک را به خود اختصاص داده است البته از نظر خسارت مالی هم براساس برآوردها ۸۰۰ میلیارد دلار برای بلایای طبیعی خسارت ایجاد شده که حدود ۳۵ درصد مربوط به جاری شدن سیلاب‌ها و در رده‌های بعدی زلزله با میزان سهم ۲۵ درصدی و بقیه مربوط به دیگر بلایای طبیعی بوده است.این استاد گروه مهندسی و مدیریت در سوانح طبیعی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران با بیان اینکه از ۴۰ بلای طبیعی ۱۰ بلای نخست از قبیل سیل، زلزله، طوفان، ریزگردها و … در ایران رخ می‌دهد، گفت: از این رو در این باره باید تمهیدات لازم اتخاذ شود.
وی موضوع نگران کننده در خصوص جاری شدن سیل را شمار تلفات و خسارتهای مالی برشمرد و اظهارکرد: بروز سیل در دهه‌های اخیر در دنیا رو به افزایش بوده است.
احداث سدها از عوامل افزایش بلایای طبیعیاین دکترای هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تهران تغییرات هیدروسیستم‌ها، احداث سدها و آثار مخرب فعالیت‌های انسانی را از علل عمده روند افزایش این بلای طبیعی در دنیا و ایران دانست.
وی بارشهای اخیر را در کشور طبیعی برشمرد و گفت: ایران از نظر اقلیمی بسیار متنوع است و این تنوع اقلیمی بر مبنای عوامل کنترل کننده آب و هوای ایران شرایط خاص محیطی برای پهنه جغرافیایی کشور به ارمغان آورده است.
نوحه‌گر افزود: عوامل آب و هوایی کشور به دو دسته محلی و بیرونی تقسیم می‌شوند که عوامل محلی مثل زاویه تابش خورشید و یا ارتفاع مناطق از سطح دریا ثابت است و تغییر چندانی در آن مشاهده نمی‌شود.عوامل بیرونی آنهایی هستند که استقرار آنها در داخل کشور نیست و این عوامل، آب و هوای ایران را (که البته طبیعی هستند) از بیرون کنترل می‌کنند و فراوانی ایجاد آنها ثابت نیست.
ادعای غیر طبیعی بودن بارشهای اخیر غیرعلمی و کذب است
این استاد گروه مهندسی و مدیریت در سوانح طبیعی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران ادامه داد: ورود عوامل بیرونی به کشور تابع سیستم‌های آورنده آنهاست. به طوری‌که یک سال بیشتر و سالی دیگر ممکن است اصلاً وارد ایران نشوند.عوامل بیرونی که اقلیم ایران را کنترل می‌کنند عبارتند از دریای مدیترانه، شمال سیبری و اقیانوس اطلس که این عوامل به وسیله سیستم‌های فشار سیاره‌ای و رفتار جوی آن متأثر از کل سیستم کره زمین است.
نوحه گر خاطرنشان کرد: مهمترین این عوامل شامل سیکلون‌های مدیترانه‌ای، آنتی سیکلون‌های برون حاره‌ای، موج‌های کوتاه بادهای غربی و رود بادهای جبهه قطبی است. ورود این عوامل سبب بیشترین بارندگی‌های ایران می‌شود که در صورت عدم ورود این سیستم‌ها نه رطوبتی به ایران می‌رسد و نه عامل صعودی وجود دارد که هوای مرطوب را بالا ببرد و سبب بارش شود.
وی افزود: از این رو ادعای غیر طبیعی بودن بارشهای اخیر که به بروز سیلاب‌های ویرانگر منجر شد کاملاً کذب است و این بارش‌ها کاملاً طبیعی و البته در ۱۰۰ سال گذشته بی سابقه بوده است. از این رو وقتی درباره اقلیم و شرایط آن در هر جایی از این کره خاکی می‌خواهیم اظهار نظر کنیم باید به تمامی ابعاد سیستم گردش عمومی سیاره‌ای یا گردش عمومی هوا اشاره کنیم و از اظهار غیرکارشناسانه و غیر مسئولانه جداً خودداری کنیم.
این دکترای هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تهران ادامه داد: بیشترین مقدار بارشهای کشور و سیستم‌های جوی که کشور ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، موج کوتاه بادهای غربی از دریای مدیترانه و نوسانات اطلس شمالی بر پایه اختلاف فشار اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه است.
وی با بیان اینکه باید علت بارشهای اخیر و به دنبال آن وقوع سیلاب تحت تاثیر ابعاد سیستم کره زمین بررسی شود، اظهارکرد: باید براساس اصول و دلایل کاملاً علمی و مدل‌های ریاضی که بر قوانین فیزیکی منطبق باشد، ساختارهای جوی، خشکی و دریا و تعاملات آنها را شناخت چون براساس این تعاملات ریزش جوی حاصل می‌شود.
بارورسازی ابرها علت سیلاب اخیر نیستاین استاد گروه مهندسی و مدیریت در سوانح طبیعی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران با بیان این که براساس نظر اقلیم شناسان بارشهای اخیر در ۱۰۰ سال اخیر بی سابقه بوده است، گفت: این سیل ناشی از تغییرات رطوبتی و بر اثر الگوهای ذاتی آب و هوای ایران بوده است و این احتمال را نمی‌توان نادیده گرفت که تغییرات اقلیمی و به دنبال آن ذوب شدن یخ‌های قطبی می‌تواند الگوهای آب و هوایی ایران را هم تحت تأثیرقرار داده باشد..در این باره دخالت انسانی نقشی نداشته است و دستکاری در جو امکان‌پذیر نیست حتی بارورسازی ابرها نمی‌تواند علت این حجم از سیل باشد و اصولاً بارورسازی ابرها هم براساس سیستم‌های چرخش عمومی جوی صورت می‌گیرد.
این دکترای هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تهران برخی شایعات را از نظر علمی بی پایه برشمرد و اظهارکرد: باید از اظهارنظرهای غیرعلمی در این باره خودداری شود.
نوحه‌گر بارشهای اواخر سال گذشته و ابتدای امسال را کاملاً طبیعی دانست و گفت: در بروز این بارش‌ها دستکاری انسانی در جو دخالتی نداشته است.
وی با بیان این که این بارشهای مشابه در عراق، سوریه، لبنان، فلسطین، عربستان و کویت هم بوده است، اظهارکرد: بیش از ۹۰ درصد کشور تحت تاثیر این سیستم‌های جوی بوده است و این بارش‌ها در کشور اتفاق افتاد.
این استاد گروه مهندسی و مدیریت در سوانح طبیعی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران با بیان اینکه در هر دوره‌ای اعم از ترسالی، خشکسالی و نرمال بیشترین بارشهای کشور براثر موج کوتاه بادهای غربی از دریای مدیترانه است که تغییر یافته، تصریح کرد: بارشهای زمستانی از دریای مدیترانه و بارشهای تابستان در بخش‌هایی از جنوب شرق کشور عمدتاً بر اثر کم‌فشارهای موسمی است.
نوحه‌گر با بیان این که بارشهای اخیر پس از قریب ۲۰ سال خشکسالی بی‌نظیر بوده است، گفت: برای توزیع آب به این میزان در کشور باید هزینه‌های صدها میلیاردی می‌شد اما هم اکنون بدون کمترین هزینه و با عنایت ویژه خداوند متعال بیش از ۴۰ تالاب کشور براثر این بارش‌ها زنده شد و سطح دریاچه ارومیه نیم متر افزایش یافت و حجم آب این دریاچه به ۳ میلیارد متر مکعب رسید و هورالعظیم آبگیری شد.
وی با بیان اینکه چنانچه دریاچه ارومیه آبگیری نمی‌شد حدود ۱۵ میلیون نفر تحت تاثیر ریزگردهای مسلح به نمک قرار می‌گرفتند، اظهارکرد: هم اکنون به میزان ۵ تا ۶ میلیارد متر مکعب سدهای کشور آبگیری شده است و این بارش‌ها بر کاهش بروز ریزگردها می‌تواند موثر باشد البته به مدیریت صحیح هم وابسته است.
بیشتر بخوانید: آبخیزداری و آبخوانداری بهترین روش مدیریت پایدار منابع آب
مدیریت سیلاب دشت‌ها به فراموشی سپرده شده استاین دکترای هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تهران با بیان اینکه ایران در دهه‌های اخیر رتبه‌های نخست را در سدسازی در دنیا دارد، اظهارکرد: طی این سال‌ها مدیریت سیلاب دشت‌ها در پایین دست سدها به دست فراموشی سپرده شده که خطای بزرگی پس از احداث سدها بوده است.نوحه‌گر با بیان اینکه هم اکنون بخش زیادی از آب سدها به پایین دست آنها سرریز شده است، گفت: همانطور که باید حریم بزرگراه‌ها رعایت شود باید حریم سیلاب دشت‌ها هم رعایت شود این در حالیست که در این سال‌ها و در حریم سیلاب دشت‌ها سازه‌های مختلفی چون منازل مسکونی، پارک‌ها، باغات و حتی سازه‌های دولتی بنا شده که در سیلاب‌های اخیر دچار خسارات زیادی شده است. در این شرایط نمی‌توان سیلاب و طبیعت را مقصر دانست و این خطای بزرگ انسانی است زیرا طبیعت از ما دستور نمی‌گیرد.
وی با انتقاد از رها شدن سیلاب دشت‌ها پس از احداث سدها در کشوراظهارکرد: هم اکنون پایین‌دست سدهای کشور مملو از نخاله‌های ساختمانی، احداث ساختمان‌ها، باغات و رشد بیش از اندازه پوشش گیاهی در مسیر سیلاب است که میزان خسارت سیلاب‌ها را افزایش می‌دهد و با سرریز شدن سدها به پایین‌دست آب مسیرمشخصی را برای طی کردن ندارد و در مسیر خود خسارت‌هایی را برجا می‌گذارد.
این استاد گروه مهندسی و مدیریت در سوانح طبیعی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران با بیان اینکه سیلاب اخیر دو منشأ انسانی و طبیعی داشته است، گفت: سیل شیراز منشا انسانی داشت که خسارت جانی و مالی به همراه داشت چون حجم بارندگی‌ها در شیراز به حدی نبود که به جاری شدن سیل منجر شود.
نوحه‌گر با بیان اینکه میزان قدرت تخریب سیل بسیار بالا است، تصریح کرد: البته در سیلاب اخیر به علت کاهش پوشش گیاهی و تخریب عرصه‌های منابع طبیعی، نابودی آبخوان‌ها و آبخیزها میزان رسوبات و در پی آن قدرت تخریب افزایش یافت.
وی با انتقاد از رها شدن بستر سیلابی رودخانه‌ها در ادامه با تاکید بر ضرورت مدیریت مناسب سیلاب‌ها گفت: این سیلاب نوعی کلاس درس و تلنگری برای کشور بوده است.
بیشتر بخوانید: خسارت سیل، دست انتقام آب از توسعه ناپایداراحتمال وقوع دوباره سیلاب وجود دارداین دکترای هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تهران با بیان اینکه طبیعت اسیر دست انسان نیست که از آن دستور بگیرد، تاکید کرد: احتمال وقوع دوباره سیلاب در کشور وجود دارد که باید آن را جدی گرفت.
نوحه‌گر با اشاره به تعریف جدیدی از اکولوژی که بر مبنای آن انسان با استفاده از تکنیک محیط زندگی و طبیعت را مدیریت می‌کند، اظهارکرد: اینکه ما وارد ترسالی شدیم یا خیر به مباحث اقلیمی پیچیده مرتبط می‌شود اما آنچه به ما مربوط می‌شود مدیریت وضعیت موجود است با مدیریت بهینه البته نه در لحظه وقوع سیل. طی سالیان متمادی می‌توان میزان خسارتهای وارده را کاهش داد.
وی با تأکید بر ضرورت انجام لایروبی‌های مستمر بستر رودخانه‌ها حتی رودخانه‌های فصلی وخشک شده، جلوگیری از انباشت نخاله‌های ساختمانی، احداث باغ و ویلا در سیلاب دشت‌ها گفت: این موارد جزو اقدامات پیشگیرانه برای کاهش میزان خسارت جاری شدن سیلاب‌ها است.
این استاد گروه مهندسی و مدیریت در سوانح طبیعی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران افزود: مقاوم‌ترین ساختمان‌ها در برابر سیل تخریب می‌شوند.
وی با بیان اینکه باید میزان رسوب در برخی رودخانه‌های کشورکه براثر سیلاب‌ها رسوب‌زایی زیاد دارند را باید بیشتر مورد پایش و ارزیابی قرارداد، گفت: بانک اطلاعات سیلاب‌ها در رودخانه‌ی کشورتهیه و تدوین گردد تا بتوان اطلاعات مدونی از میزان رسویزایی و آبدهی آن داشت. تجربیات سایر کشورها می‌تواند کمک موثری در این زمینه باشد.
نوحه گر با بیان اینکه سال آبی تا پایان شهریورماه ادامه دارد، خاطرنشان کرد: طی این مدت مخصوصاً فصل بهاراحتمال بارندگی وجود دارد و در پی آن امکان رانش، لغزش و ریزش زمین همچنان ادامه دارد که این موارد بایستی بر اساس مدل‌های اکولوژیک مکان‌یابی مناسب دیده شود و بر اساس آن توسعه را تعریف کرد.
این استاد دانشگاه تهران افزود: در دهه‌های اخیر در سیلاب دشت‌ها بیشتر از آنکه به کاربری اراضی و تغییرآن بر مبنای ظرفیت و پتاسیل محیط زیست توجه شود بیشتر رویکرد توسعه‌ای داشته‌ایم بنابرین مدل‌های توسعه را بایستی بر مبنای ظرفیت محیط و کاربری اراضی در نظر گرفت.
وی درباره پدیده فرونشست زمین هم گفت: در این باره و کاهش میزان بروز این پدیده باید شرایط توپوگرافی و برداشت منابع زیرزمینی بررسی شود البته در دو دهه گذشته بیشترین خشکسالی را داشته‌ایم که برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی و حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز سبب کاهش ذخایر آبی سفره‌های زیرزمینی و در پی آن فرونشست زمین شده است.
این دکترای هیدروژئومورفولوژی دانشگاه تهران خشکسالی اجتماعی و اقتصادی را نوعی از خشکسالی معرفی و اظهارکرد: این نوع خشکسالی نسبتاً دیرتر از سایر خشکسالی‌ها اتفاق می‌افتد و یکی از آثار آن مهاجرت به شهرها و رها شدن عرصه‌های منابع طبیعی است. میزان مجاز برداشت از سفره‌های زیرزمینی ۴۰ درصد و در شرایط بحرانی حداکثر تا ۶۰ درصد است چون برداشت بیش از این حد امکان برگشت و احیای سفره‌های زیرزمینی بسیار سخت خواهد بود.
وی احیای دشت‌هایی که دچار پدیده فرونشست شده‌اند را بر اثر بارندگی‌های اخیر امکان پذیر ندانست.
نوحه گر با بیان این که در برخی سفره‌های زیرزمینی میزان برداشت بیلان منفی داشته است، گفت: با آبخوانداری و آبخیزداری و مدیریت برداشت مناسب از آب‌های زیر زمینی باید مانع از فرونشست زمین شد. باید سیستم آبخیزداری و آبخوانداری به درستی انجام شود.
این استاد گروه مهندسی و مدیریت در سوانح طبیعی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران جاری شدن سیل را برای سفره‌های زیرزمینی که دچار پدیده فرونشست نشده‌اند را بسیار مناسب دانست و اظهار امیدواری کرد که مدیریت مناسبی برای بهره برداری بهینه از این منابع داشته باشیم تا این دشت‌ها دچار پدیده فرونشست نشوند.
https://zistonline.com/vdciv5av.t1au32bcct.html
zistonline.com/vdciv5av.t1au32bcct.html
تگ ها
آخرین عناوین
پربيننده ترين
تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب
سایت با ذکر منبع بلامانع است.