یک کارشناس و پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست با انتقاد به صحبت‌های اخیر رییس سازمان حفاظت از محیط زیست گفت: برون‌رفت از بحران فزاینده آب و محیط زیست، با هشدار دلسوزانه و شعارگرایی دست‌یافتنی نیست، باید عمل کرد.

به گزارش زیست آنلاین، داریوش مختاری بابیان اینکه پیشینه هشدارهای رییس سازمان حفاظت  از محیط زیست در خصوص وضعیت کم‌آبی ایران به چند سال اخیر باز نمی‌گردد، بلکه به  سخنرانی آغازین وی در جایگاه وزیر کشاورزی وقت در دومین کنگره کشاورزی ایران در سال ۱۳۶۸ مربوط است، اظهار کرد: مسئول بلندپایه حوزه‌های کشاورزی، آب و محیط زیست کشور در همه این سال‌ها، دلسوزانه هشدارهای بسیاری داده‌است.

وی افزود: پرسش این است که اکنون چند مساله روی میز سازمان محیط زیست کشور به عنوان اولویت‌های کاری تعریف شده و قرار است که بازشناسی و آسیب‌شناسی شوند و برای برطرف‌کردن مشکلات قانونی و اعتباری آن و با هماهنگی با دستگاه‌های متولی فعلی (وزارت نیرو و جهاد کشاورزی) اقدام شود؟ پیشنهاد می‌شود به جای کلی‌گویی و هشدارهای بی‌سرانجام، آنچنان که انتظار می‌رود، سازمان محیط زیست تلاشی عملی و فراگیر برای برون‌رفت کشور از بحران‌های زیست‌محیطی را در دستور کار خود قرار دهد.

 

این کارشناس و پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست با بیان اینکه در حوزه محیط زیست، ما با یک نهاد متولی ضعیف و ناکارآمد روبرو هستیم که دچار بی‌عملی شده است، عنوان کرد: این نهاد چه در دوره‌های مختلف مدیریت‌های پیشین و چه اکنون، همچنان بی نقش است. در حالی که دستیابی به حکمرانی خوب آب و محیط زیست نیاز به ژرف‌اندیشی و انجام اصلاحات بنیادین دارد و در مرحله‌ عمل، لازم است بر دشواری‌ها چیره شد و سیاست‌های مناسب اجرایی را برگزید.

 

مختاری با اشاره به عدد حدود ۵۰ سال آینده برای پایان‌ یافتن منابع آب در ایران از سوی برخی کارشناسان و تاکید ریاست سازمان محیط زیست کشور بر اینکه عدد ۵۰ سال بسیار خوشبینانه است، افزود: از دیدگاه آب شناختی، منابع آب پایان نمی‌یابند، بلکه با به‌هم خوردن تعادل بین منابع و مصارف، با پدیده‌های کم‌آبی، کم‌یابی منابع آب، بی‌آبی، خشکی و خشکسالی روبرو می‌شویم لذا بیان عدد کمتر از ۵۰ سال هرگز درست نیست.

 

وی در خصوص گفتار درمانی‌های مسئولان محیط زیست کشور افزود: برای احیای دریاچه ارومیه افزون بر تهیه چند بولتن و گزارش نیاز به اقدام‌های میدانی است. کاهش سطح زیرکشت، تغییر الگوی کشت، گسترش آبیاری نوین و شکست سدهای اضافی در بالادست دریاچه ارومیه و همچنین برچیدن پل میان‌گذر آن از راهکارهای لازم برای احیای این دریاچه بوده است که هیچ کدام به طور اثربخش عملیاتی و اجرایی نشده است.

 

به گفته این کارشناس و پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست، اندک آبی که در دریاچه جریان یافت، سرریز آب همان سدها و ناشی از سیلاب‌های با دوره بازگشت ۱۰۰ ساله در زمستان ۱۳۹۵ بوده، بنابراین از زمان تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۲ تاکنون، عملا هیچ اقدام زیرساختی و پایدار برای باز زنده‌سازی آن انجام نگرفته است؛ تا جایی که عملکرد پذیرفتنی از وضعیت شاخص‌های تراز آب دریاچه، مساحت دریاچه و حجم آب آن دیده نمی‌شود.

 

مختاری با یادآوری اینکه بخش زیادی از گسترش اراضی کشاورزی آبی در کشور مربوط به دوره وزارت کسانی بوده است که اکون خود مسئول حفط محیط زیست کشور هستند، افزود: توسعه کشاورزی افقی در کشور نیمه‌خشک ایران، از حدود یکصد سال پیش تاکنون ادامه داشته است. چنین اشتباه بزرگی، کشور را تا آستانه فروپاشی تمدن ناشی از بحران آب پیش برده است.

 

وی اظهار کرد: در حدود سال ۱۲۹۶ (آغاز تجاری‌ شدن کشاورزی ایران) سطح زیرکشت اراضی برابر با ۱.۲ میلیون هکتار بود. تا پیش از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، گسترش کشاورزی افقی به عدد ۴.۵ هکتار رسید. پس از آن تا سال ۱۳۹۱ که هنوز آثار خشکسالی‌ها جدی نشده بود و از ذخیره ثابت منابع آبخوان‌ها با شدت بهره‌برداری می‌شد، گسترش اراضی آبی تا مرز ۷.۸ میلیون هکتار نیز رسید.

 

وی ادامه داد: از آن پس و با افت شدید ذخایر آبخوان‌ها، سطح زیرکشت آبی، رو به کاهش گذاشت و اکنون به کمتر از ۷.۵ میلیون هکتار رسیده است. حمایت‌های اعتباری و فنی دولت برای گسترش کشاورزی افقی در دوره ۱۲ ساله وزارت کلانتری قابل توجه بوده است و گسترش بی‌رویه کشت ذرت و طرح‌های تشویقی تولید گندم به علاوه شش تن در سال‌های پایانی دهه ۶۰ کلید خورد.

 

مختاری یکی از دلایل شعارگرایی در حوزه آب و محیط زیست را پیچیده‌ بودن انجام اقدامات و دشواری حل مسایل بر شُمرد و افزود: برای نمونه، گسترش گلخانه‌ها و جایگزینی کشت در فضای بسته با فضای باز، چنان فرایند اجرایی و عملیاتی پیچیده‌ای است که با اینکه پنج سازمان اجرایی در استان فارس با شمار بیش از ۵۰۰۰ نفر کارشناس و مدیر در مدت چهار سال اخیر تمام تلاش و نیروی خود را به کار گرفتند، نتوانستند حتی چند هکتار گلخانه گسترش دهند.

 

به گفته وی، نمونه دیگر نابودی سالانه حدود ۳۰ هکتار از بقایای باغ‌های قصرالدشت شیراز ‌است که نیاز دارد تا سازمان محیط زیست به طور جدی در این حوزه ورود کند و برای نجات حق تنفس شهروندان و به ویژه کودکان در کلانشهر شیراز، اقدام‌ها و پیگیری‌های اثربخش و عملی را در دستور کار قرار دهد.

 

این کارشناس و پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست اظهار کرد: برچیده‌ شدن قانون توزیع عادلانه آب (مصوب ۱۳۶۱) و ویرایش نهم آن که ناقص و پر از اشکال فنی و حقوقی است و هم‌اکنون در دستور کار دولت و مجلس قرار گرفته، یک ضرورت است. همچنین  بازنویسی یک قانون جامع آب که همزمان کلیه حوزه‌های آب و محیط زیست را با ژرف‌اندیشی و دقت نظر بالا در بر بگیرد و نقشی در خور برای اصلاح نهاد متولی محیط زیست کشور در قالب یک سازمان مستقل یا یک دستگاه اجرایی کارآمد در متن یک وزارتخانه "آب و محیط زیست" پیش‌بینی کند، بخش مهمی از حل مساله بحران‌ فزاینده آب و محیط زیست کشور است.

 

چندی پیش عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر این که وضعیت آب در کشور از آن چه گفته می‌شود، بسیار بدتر است، اعلام کرد که کمتر از ۵۰ سال آینده دیگر آب تمام می‌شود.



۶۰۰ هکتار از دریاچه ارومیه به جای احیا پارک می‌شودعضو کمیسیون حقوقی مجلس از برنامه تبدیل ۶۰۰ هکتار از بخش خشک شده دریاچه ارومیه به پارک به شدت انتقاد کرد. او می‌گوید برای آبیاری درختان این پارک چهار حلقه چاه عمیق در ساحل دریاچه حفر شده است.

روح‌الله حضرت‌پور طلاتپه اقدام‌های انجام شده برای احیای دریاچه ارومیه در پنج‌ سال گذشته را بی‌حاصل خواند و به پایگاه اطلاع‌رسانی مجلس شورای اسلامی گفت: «واقعیت امر این است که اگر ستاد احیای دریاچه اجازه دهد، دریاچه خودش خود را احیا می‌کند.»

نماینده ارومیه و عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس روز شنبه، بیستم مرداد گفته برخی از بخش‌نامه‌هایی که ستاد احیا و سازمان حفاظت محیط زیست برای مسئولان محلی می‌فرستند قابل اجرا نیست و به زیان مردم و دریاچه است.

او به عنوان نمونه گفت: «از اول فروردین که حق آبه دریاچه را از سدها رهاسازی کرده بودند، همزمان تمام نهرهای فرعی کشاورزی مردم را نیز بستند در حالی که بستن این نهرها باعث می‌شود مردم از چاه‌ها، آب بیشتری بکشند و این آسیب بیشتری به دریاچه وارد می‌کند.»

حضرت‌پور معتقد است که برای احیای دریاچه، باید برنامه‌ریزی‌ها مرحله به مرحله صورت گیرد و نمی‌توان یکباره قدم آخر را اول برداشت. او افزود مرحله اول باید تثبیت وضعیت فعلی، مرحله بعدی لایروبی رودخانه‌ها و پس از آن رهاسازی آب می‌بود.

نماینده ارومیه در مجلس می‌گوید سال گذشته سیل هزینه زیادی به روستاها و کشاورزی اطراف دریاچه ارومیه وارد کرد، و اگر هزینه‌ای که صرف بازسازی مناطق سیل‌زده شد، صرف لایروبی رودخانه‌ها و هدایت سیل به سمت دریاچه می‌کردند، میلیون‌ها متر مکعب آب وارد دریاچه شده بود.

عضو کمیسیون حقوقی مجلس افزود: «همه این‌ها به کنار، ستاد احیای دریاچه ارومیه ۶۰۰ هکتار از قسمت خشک شده دریاچه را به پارک تبدیل کرده و به همین منظور کل این مساحت را درخت‌کاری و گیاه‌کاری می‌کند و برای آبیاری آنها چهار حلقه چاه عمیق در ساحل دریاچه احداث کرده است.»

او خاطر نشان کرد که بدون اغراق میزان برداشت از این چاه‌ها به اندازه مصرف آب کشاورزی چند ده روستا است، ضمن این که تا به حال نتیجه‌ای هم نگرفته‌اند و بیشتر گیاهان کاشته شده خشک شده‌اند.

در حالی که مساحت این پارک ۶ کیلومتر مربع بیشتر نیست، مدیرکل حفاظت از محیط زیست آذربایجان غربی حدود سه هفته پیش از طرح تاسیس یک پارک حیات وحش در منطقه‌ای از دریاچه ارومیه خبر داد که مساحت آن قرار است بیش از ۸۳ برابر پارک یاد شده باشد.

پرویز آراسته، ۲۷ تیر ماه به خبرگزاری تسنیم گفت: «۵۰۰ کیلومتر مربع از دریاچه ارومیه پس از انجام مطالعات لازم به سبب مستعد بودن جنوب دریاچه به پارک حیات وحش یا پارک طبیعی تغییر کاربری می‌یابد.»

او می‌گوید منطقه‌ای که برای این طرح در نظر گرفته شده در اطراف شهرستان بناب در استان آذربایجان شرقی قرار دارد که در آن رسوبات دو رودخانه زرینه‌رود و سیمینه‌رود که تغذیه کننده  دریاچه بوده‌اند ته‌نشین شده است.

فرهاد سرخوش، رئیس دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی آذر ماه سال پیش به خبرگزاری دولتی ایرنا گفته بود که وسعت دریاچه ارومیه با کاهش بیش از ۲۴۰ کیلومتر مربع طی یک سال به یک هزار و ۷۳۴ کیلومتر مربع رسیده است.



میخی بر تابوت طرح احیای دریاچه؟برخی از طرفداران محیط زیست با توجه به وسعت باقیمانده از دریاچه ارومیه و روند افزایش خشکی، طرح تبدیل بخش وسیعی از آن به پارک حیات وحش را میخی بر تابوت طرح احیای این دریاچه ارزیابی می‌کنند.

نماینده ارومیه در مجلس با بی ثمر خواندن تلاش‌ها در پنج سال اخیر گفت: «از زمانی که ستاد احیای دریاچه تشکیل شده تقریباً هیچ اقدامی عملی برای احیای دریاچه انجام نداده است. این آب‌هایی هم که وارد دریاچه می‌شود نعمت خداوندی و نتیجه بارش باران و برف است.»

او می‌گوید آبی نیز که اکنون در دریاچه ارومیه دیده می‌شود در اغلب مناطق عمق بسیار کمی دارد و به همین دلیل به سرعت تبخیر می‌شود.

عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه ۱۸ مرداد ماه گفته است: «طبق بررسی‌های انجام شده، ۱۸ درصد دریاچه ارومیه به دلیل شرایط اقلیمی و ۸۲ درصد آن نیز به دلیل مدیریت غلط انسانی خشک شده است.»

حضرت‌پور می‌گوید وجود ۵۰ هزار چاه غیرمجاز در منطقه حتما در خشک شدن دریاچه ارومیه موثر بوده اما بستن این چاه‌ها باید با اقدامات جبرانی برای کشاورزان، به ویژه کمک به آنها برای مکانیزه کردن آبیاری باشد.

چشم‌انداز تاریک آینده دریاچه ارومیهعضو کمیسیون حقوقی مجلس گفت: «وزارت کشاورزی آنقدر شرایط دشواری برای پرداخت وام‌ها در نظر می‌گیرد که عملاً کشاورزان از قطره‌ای کردن آبیاری زمین‌هایشان پشیمان می‌شوند. بنابراین من معتقدم با این برنامه‌ها نمی‌توان دریاچه را احیا کرد؛ ما باید در درجه اول به حفظ دریاچه بیاندیشیم و در مراحل بعد سراغ احیا برویم.»

رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست پائیز سال گذشته گفته بود با بودجه‌ای که دولت برای احیای دریاچه ارومیه اختصاص می‌دهد این کار عملی به نظر نمی‌رسد و با توجه به وضعیت اقتصادی دولت لازم است از بانک‌های خارجی ۳ تا ۳ و نیم میلیارد دلار وام گرفته شود./ منبع: انرژی امروز