بررسی ضرورت هاي طراحی ابنیه با رویکرد معماري اکولوژیک در اکوسیستم تالاب میانکاله

به گزارش زیست آنلاین، این شبه جزیره نام خود را از دو کاله (طرفین شمالی و جنوبی) گرفته است. تالاب محصول فرایند فرمولوژیکی جریان دائمی آب دریاي خزر است. در تالاب باید هرگونه تصرف از نظر اکولوژیکی مورد بررسی قرار گیرد(عبادتی و همکاران، ۱۳۸۴) بهره برداري بدون برنامه و مداخله جویانه بشر در طبیعت،تخریب و نابودي آن رادر پی دارد (بحرآسمانی کوهستانی و همکاران، ۱۳۹۱) هدف اصلی این پروژه بررسی و ارائه راهکارهایی است که بتواند در کاهش اثرات مخرب زیست محیطی در اکوسیستم تالاب موثر واقع شود.

جامعه آماري مورد پژوهش شامل ۱۰۰ نفر از کارشناسان و متخصصان می باشد که با استفاده از روش نمونه گیري تصادفی سیستماتیک به عنوان نمونه آماري مورد مطالعه انتخاب شده. اطلاعات جمع آوري شده با استفاده از آزمون هاي تک نمونه اي T تحلیل شده است. نتایج حاصل از این آزمون نشان می دهد که ضرورت هاي طراحی ابنیه با رویکرد معماري اکولوژیک در اکوسیستم تالاب معنادار بوده است.

تالاب هابوم سازگاري هاي پیچیده و منحصر به فردي هستند که با توجه به گمان نادرست بشر از آنها به عنوان اراضی غیر قابل استفاده بیشترین تخریب را به خود دیده اند.انسان بخشی از طبیعت است و به طور کامل وابسته به خدماتی است که سیستم هاي طبیعی فراهم می سازد و طراحان نقش مهمی در حفاظت از سیستم ها و در ایجاد طرح هایی که شبیه ساختار وعملکرد این سیستم هاست دارند.در طبیعت فرم و عملکرد تنها به ساختار یک ارگانیسم محدود نمی شود بلکه تمام محیط اطراف آن را نیز در بر می گیرد.( طالبیبادي)

معماري اکولوژیک با هدف ایجاد تعادلی پایدار و سازمان یافته بین طبیعت ،موجودات زنده و محیط مصنوع و در این راه کل فرآیند معماري یعنی اندیشیدن و مطالعه،طراحی،ساخت و بهره برداري و تخریب ساختمان را در نظر می گیرد.

در این پژوهش براي اولین بار ضرورت هاي لازم براي طراحی ابنیه دراکو سیستم تالاب میانکاله با توجه به مفاهیم معماري پایدار،معماري سبز،معماري ومحیط زیست و....با کمک ابزار پرسشنامه بررسی می گردد. ( ایزدیاري)

بیان مسئله در این پروژه شامل بررسی ضرورت هاي طراحی انبیه با رویکرد معماري اکولوژیک در اکوسیستم می باشد که باعث اثرات مخرب زیست محیطی در اکوسیستم می شود.اقدامات لازم در این پژوهش بر اساس جامعه آماري پژوهش که شامل ۱۰۰ نفر از کارشناسان و متخصصان بوده است که با استفاده از روش نمونه گیري تصادفی سیستماتیک به عنوان نمونه آماري مورد مطالعه انتخاب شدند.ابزار مطالعه پرسشنامه بوده که روایی و پایایی آن با استفاده از روش هاي آلفایی کرونباخ ارزیابی شد.اطلاعات جمع آوري شده از نمونه گیري و نمونه آماري تک نمونه اي T تحلیل شده است. (رشیدزاده)

پیشینه:

تالاب میانکاله به عنوان یکی از ذخایر زیست محیطی کرمسکون در کنفرانسیون رامس شناخته شده (شبستانی ۱۳۸۵ )هرگونه تصرف در اکوسیستم تالاب باید از نظر اکولوژیکی مورد بررسی قرار گیرد(عبادتی و همکاران ۱۳۸۴)

بهره برداري بدون برنامه در طبیعت که به تخریب و نابودي آن منجر می شود.(بحر آسمانی کوهستانی ۱۳۹۱)

موقعیت:

تالاب میانکاله در شمال بهشر می باشد.

وجه تسمیهپناهگاه حیات وحش میانکاله واقع در استان مازندران و ۲۵ کیلومتري شمال شهرستان بهشهر، ابتدا از سال ۱۳۴۸ (ه.ش) به عنوان منطقه حفاظت شده و پس از آن با توجه به ویژگیهاي بومشناختی و اهمیت به عنوان رویشگاه و زیستگاه تعداد بیشماري از گونه هاي در معرض خطر و به ویژه پرندگان مهاجر آبزي و همچنین استفاده علمی و آموزشی به پناهگاه حیات وحش ارتقا یافت و متعاقب آن به جهت نقش و کارکردي که به دلیل دارا بودن ارزشهاي متنوع زیستی، تاریخی، اقتصادي و آموزشی و تفرجی در زمره یکی از نه ذخیره گاه زیستکره معرفی و انتخاب گردید.( ایزدیاري)

این منطقه و تالابهاي همجوار آن با (MAB) در سال ۱۳۵۵ به کمیته برنامه انسان و کره مسکون یونسکو مساحت یکصدهزار هکتار از تالابهاي با ارزش درکنوانسیون رامسر و از جمله مهمترین آنها در سطح کشور و منطقه محسوب میگردد، به طوریکه همه ساله بیش از نیم میلیون پرنده از انواع مرغابی، فلامینگو، چنگر، پلیکان، جهت زمستانگذرانی، به این تالاب مهاجرت میکنند.

زمینهاي آن مجموعه اي از شنزارهاي ساحلی، زمینهاي باتلاقی، آبگیرها، مرداب جنگلی با پوشش درختچههاي گز، جنگل انارستان، بوته هاي تمشک و زمینهاي پست و گره افتاده هستند (بحراسمانی کوهستانی).

این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی بوده ودر زمره تحقیقات کاربردي میباشد. ابزار پژوهش، پرسشنامه بوده، بنابراین اطلاعات موردنیاز براي انجام این پژوهش به دو صورت اسنادي و (کتابخانهاي) و میدانی جمعآوري گردیده است. در این پژوهش ابتدا به صورت نظري ویژگیهاي تالاب میانکاله و ضرورتهاي طراحی معماري با توجه به مبانی نظري معماري اکولوژیک مطالعه و بررسی شد. سپس براساس مطالعات انجام شده پرسشنامهاي تنظیم گردید. (ایزدیاري)جامه آماري مورد نظر پژوهش شامل تعدادي از کارشناسان و متخصصان ساختمان (مهندسین عمران ومعمار)، کارمندان اداره محیط زیست شهرستان بهشهر و اساتید دانشگاه منابع طبیعی و کشاورزي میباشد. که از میان آنها تعداد ۱۰۰ نفر با استفاده از روش نمونهگیري تصادفی و فرمول کوکران به عنوان نمونه آماري مورد مطالعه انتخاب شدند. پایایی ابزار پژوهش نیز با انجام آزمون مقدماتی در نرمافزار ۰) ارزیابی شد.( ایزدیاري)

مکان یابی میانکالهتالاب میانکاله یکى از ذخیره گاه هشت گانه بیوسفرى است که در ۱۲ کیلومترى ضلع شمالى شهرستان بهشهر واقع شده است .این تالاب به دلیل دارا بودن شرایط منحصر به فرد اکولوژیکى مأمن بسیار مناسبى براى زمستان گذرانى پرندگان مهاجر به شمار مى رود و از این نظر به عنوان یکى از ذخایر با ارزش کره زمین لقب یافته و توسط سازمان یونسکو براى این منطقه شناسنامه اى که خصوصیات آن را به صورت کامل تشریح و آن را به عنوان محلى که باید جهت انجام مقاصد علمى و تحقیقاتى و پژوهشى به دقت مورد حفاظت قرار گیرد، تهیه شده است. (بحراسمانی کوهستانی)

شکل ۱-نقشه هوایی تالاب میانکاله

بیشتر بخوانید: فرهنگسازی مهم ترین راهکار احیای منابع طبیعی و تالاب هاشرایط اقلیمیمساحت میانکاله در حال حاضر حدود ۶۸ هزار هکتار است. میانگین ارتفاع میانکاله ۳۰ متر پائین تر از سطح دریاهاي آزاد، و میانگین بارندگی سالیانه آن ۷۱۷ میلیمتر است و در اقلیم گرمِ مرطوب تا معتدل قرار گرفته است( Attamann).

وضعیت آب و منابع آنسطح آب هاي زیرزمینی منطقه بسیار بالا است وبطورمتوسط ۲تا ۳مترمی باشد.عمق برخورد به سفره ي آزاد در جلگه ازصفرتا۱۰ متر متغیر است.اغلب آب چاه هاي سطحی شورولب شور است.دامداران باحفرچاه هاي کم عمق آب مورد نیاز رابراي شرب دام تامین می نمایند.در بعضی از نقاط شبه جزیره رگه هاي آب شیرین وجود دارد که میزان محدودي آب می باشد.( ایزدیاري)

وضعیت آب وهوادر میانکاله ایستگاه هوا شناسی وجود نداردوارزیابی داده هاي آب وهوایی سه ایستگاه هواشناسی نزدیک منطقه در تیر تاش بهشهر و بابلسر تشابه چندانی با شرایط آب وهوایی میانکاله ندارد.بارندگی منطقه بسیارکم ودوره ي خشکی آن طولانی است.( موسوي نژاد)

شرایط زیست محیطیپناهگاه حیات وحش و تالاب میانکاله که یکی از مناطق حفاظت شده بین المللی است علاوه بر اینکه زیستگاه دائمی بسیار مناسبی براي پرندگان بومی نظیر قرقاول و دراج است به علت دارا بودن شرایط خاص اقلیمی همه ساله در فصل زمستان زیستگاه و پناهگاه مناسبی براي زمستان گذرانی پرندگان مهاجر است که از سیبري به این مناطق گرمسیري مهاجرت می کنند.( محمودي)

در این منطقه نمونه اي از پرندگان مهاجر شامل فلا مینگو غاز خاکستري، غازپیشانی سفید کوچک، پلیکان، لک لک سیاه، نوعی کبک، انواع مرغابی. و…….به سر می برند.پستانداران موجود شامل خوك وحشی، شغال، جوجه تیغی، خرگوش، روباه و…..می باشند.از نظر پوشش گیاهی قسمت وسیعی از شبه جزیره میانکاله مرتع می باشد که منحصراٌ جهت چراي دام مورد استفاده بوده و پوشش این اراضی را نباتات مخصوص مرتعی و چمنی تشکیل داده اند.در قسمتی از اراضی شوره زار منطقه زمین داراي پوشش ضعیفی بوده و شامل گیاهان مقاوم به شوري است. اراضی شوره زار ساحلی دریا عموما از انواع گیاهان پوشیده هستند.( طالبیبادي)

وضعیت توپوگرافیتپه هاي شنی کم ارتفاع ازغرب به شرق شبه جزیره ي میانکا له امتداد دارد ارتفاع تپه هاي شنی به سوي شرق کاهش یافته ودر قسمت انتهایی شرق اثري ازتپه هاي شنی مشاهد ه نمی شود.( عبادتی)

بناهاي موجودتعیین نشدن حریم براي تالاب و ذخیرگاه بیو سفري میانکاله، ساخت جاده جدید در حریم تالاب بین المللی لپوي زاغمرز به طول حدود ۱۱ کیلومتر به منظور تردد و تصرف جاده قدیمی و عمومی میانکاله توسط بندر بدون طی مراحل تملک، طرح خشک کردن بخش گسترده اي از تالاب مقابل بندر امیر آباد، ایجاد خاکریز و جاده کشی و عبور ریل راه آهن از داخل تالاب لپو و رودخانه تسکارود نیز از دیگر مشکلات است.احداث ساختمان و ساخت غیر اصولی ده ها مخزن بزرگ نفتی به گنجایش افزون بر ۹ میلیون لیتر بدون دیواره محافظ ضد نشت که از فونداسیون مستحکم نیز برخوردار نیست، در حریم تالاب بدون مجوز و ارزیابی و پایبندي به ضوابط زیست محیطی و نشت مواد نفتی به ویژه بر اثر شست و شوي مخازن هنگام تغییر انواع مواد سوختنی و نفتی ذخیره شده ترانزیتی که منجر به فاجعه کشتار آبزیان و پرندگان می شود را از دیگر عوامل تهدید انسان ساز دانست.( رشیدزاده)

ایجاد کارگاه سند بلاست در حاشیه تالاب و گسیل مواد زیان آور حاصل از آن به داخل تالاب و رها کردن زباله و نخاله، کاهش شدید قلمرو زیستگاه حیات وحش به ویژه پستانداران و پرندگان آبزي و تغییر کریدور پرواز پرندگان مهاجر به دلیل ناامن بودن زیستگاه، ماهیان و بی مهرگان از مواردي است که آسیب جدي به منطقه وارد می سازد. ( عابدي)

یکی از قدیمی ترین بناهای میان کاله

شکل ۲- یکی از قدیمی ترین بناهاي میانکاله

سازه موجود در میان کاله

شکل ۳-سازه ي موجود در میانکاله

برنامه ریزي کالبديراهکارهاي طراحی معماري اکولوژیک: استفاده از مصالح بوم آورد و طبیعی در نما و جداره ابنیه، استفاده از الگوهاي معماري سنتی مازندران در طراحی ابنیه مثل پوشش سفال براي پوشش بام، عدم بلندمرتبه سازي و تعداد کم طبقات به طوري که ابنیه احداث شده در کنار تالاب جزئی از تالاب باشد نه مقدم برآن، استفاده از گیاهان بومی اکوسیستم تالاب میانکاله در طراحی سایت، طراحی تالابهاي کوچک مصنوعی در سایت طرح براي پررنگ ساختن اهمیت اکولوژیک تالاب میانکاله (جایگزینی براي حوض و فواره)، استفاده از مصالح قابل بازیافت و تجدیدپذیر براي ساخت ابنیه (براي به حداقل رساندن آسیب به محیط زیست منطقه)، بهرهگیري از کوران و تهویه طبیعی و پررنگ ساختن این امر در طراحی (کاهش استفاده از سوختهاي فسیلی وآسیبرسان به اکوسیستم محیط)، طراحی بام سبز به جاي بامهاي معمول، طراحی فضاهایی چون باغ موزه پرندگان و گیاهان و آبزیان، استفاده از فناوریهاي نوین مثل سلولهاي خورشیدي براي تولید انرژي سبز، قرار دادن ساختمان در فرم طبیعی زمین و همگونی شکل ساختمان با محیط زیست اطراف (ساختمان یکپارچه با متن طبیعت)، ایجاد اثر معماري به عنوان یک ارگانیسم زنده (در نظر گرفتن بنا به عنوان یک موجود زنده و توجه به تاثیراتش بر محیط پیرامون)، استفاده از پل بر روي آبهاي سطحی و جلوگیري از تغییر دادن مسیر یا خشک نمودن محوطه آبی جهت حیاط سازي، توسعه بخشی از ساختمان بر روي آب، استقرار ساختمانها به گونهاي که دسترسی به حمل ونقل عمومی و مسیرهاي عبور دوچرخه و دسترسی پیاده به خدمات اساسی فراهم شود و تردد وسایل نقلیه و اتومبیل کاهش یابد. (شبستانی)

نتیجه گیرياین مطالعه در پی آن است تا با بررسی و ارائه ضرورت هاي طراحی با رویکرد معماري اکولوژیک در اکوسیستم تالاب میانکاله در کاهش اثرات مخرب زیست محیطی موثر واقع شود و با ارائه یک چهارچوب مشخص راهکارهاي طراحی معماري،منجر به پیوند و سازگاري میان معماري و محیط زیست گردد.در این پژوهش به این نتیجه رسیدم که باید مصالح و طراحی ساختمان ها مرتبط با موقعیت تالاب باشد و گذرهاي اطراف تالاب به گذرهاي کمتر و کوچکتر تبدیل شود.( بهرام سلطانی)

بیشتر بخوانید: پارادایم آموزش و ترویج شبکه ای و تکثرگرا منابع طبیعی

https://zistonline.com/vdcirpav.t1auq2bcct.html