۹۰۰ میلیون مترمکعب ذخیره‌ سیلابی بارش‌های اخیر

به گزارش زیست آنلاین، ابوالقاسم حسین‌پور افزود: استان‌های اردبیل و آذربایجان‌شرقی هم سهم کمتری از بارش‌های اخیر نسبت به میانگین بلندمدت داشتند.
وی با بیان اینکه در مناطق خشک دنیا جمع‌آوری آب باران از سطح شهرها و بام منازل مرسوم است، اظهار داشت: در مناطق خشک کشور ما نیز این دانش بومی وجود دارد و به صورت محدود و سنتی آب باران را از مناطق شهری و بام‌ها جمع‌آوری و در مخازن ذخیره می‌کنند. با توجه به خشکسالی‌ها در کشور لازم است که در شهرهای مختلف کشور به این نکته توجه بیشتری شود.
وی با اشاره به اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در حوضه‌های آبخیز بالادست و مشرف به شهرها تصریح کرد: بخشی از روان‌آب‌هایی که از ارتفاعات مشرف به مناطق شهری به سمت آنها حرکت می‌کنند را باید کنترل کرد تا هم بتوانیم جلوی سیلاب رابگیریم و هم از روان‌آب‌ها به عنوان یک ظرفیت آبی در مجاور شهرها استفاده کنیم بنابراین اجرای عملیات آبخیزداری در بالا دست شهرها بخشی از مدیریت روان‌آب‌ها و بخش دیگر آن، مدیریت سیلاب در خود محیط‌های شهری است که این وظیفه برعهده شهرداری‌ها است.
حسین‌پور ادامه داد: هر چه سطوح عایق شهری بیشتر شود بخش نفوذ ناپذیر زمین نیز بیشتر می‌شود و در نتیجه میزان روان‌آب‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط با هر گونه بارندگی شهر دچار آبگرفتگی و تردد شهروندان با مشکلاتی مواجه می‌شود این در حالیست که با مدیریت روان‌آب‌ها و جمع‌آوری‌ آن‌ها نه فقط می‌توان مشکلات آبگرفتگی شهرها را حل کرد بلکه می‌توان از این آب برای آبیاری فضای سبز شهرها بهره برد.

طرح‌های پیشگیری و مهار سیلبه گفته حسین‌پور، در حال حاضر در بیش از ۱.۵ میلیون هکتار از اراضی کشور طرح‌های پیشگیری و مهار سیل اجرایی شده که ۳۲۰ هزار هکتار از آن در حوضه‌های آبخیز مشرف به شهرهای کشور است.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری درباره میزان آسیب سیل‌ های اخیر به مناطق روستایی و شهری به ایسنا افزود: خوشبختانه بارش‌های پاییزه در کشور حدود ۳۰ میلی‌متر بیش از میزان حد نرمال بلندمدت بود و ۲۲ استان کشور در بارش‌های اخیر سهم داشتند و متاسفانه ۱۱ استان از سیلی که براثر بارندگی به وجود آمد، خسارت دیدند.
وی با اشاره به اینکه میزان خسارت‌های وارده به این ۱۱ استان کشور در دست بررسی است، تصریح کرد: استان‌های مازندران، گیلان، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، فارس، سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، ایلام و اصفهان از جمله این استان‌ها هستند.
حسین پور ادامه داد: در بارش‌های اخیر حجمی بیش از ۹۰۰ میلیون متر مکعب سیلاب توسط طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری مهار شد که از این حجم آب می‌توان برای احیای پوشش گیاهی، حفظ خاک، تغذیه آبخوان چشمه‌ها، چاه‌ها و قنوات بهره برد.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوان‌داری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در پایان اظهار داشت: در حال حاضر در ۸۴ نقطه کشور فعالیت آبخیزداری و آبخوان‌داری با بودجه‌ای که از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی تامین شده در حال اجرا است و امیدواریم که بتوانیم سطح تحت پوشش فعالیت‌های آبخیزداری را گسترش دهیم تا سهم بیشتری از نزولات جوی را ذخیره کنیم و خسارات سیل را کاهش دهیم.

بیشتر بخوانید: بلایای طبیعی و خسارتهای اقتصادی ناشی از آن با نگاهی به خسارات اقتصادی سیل در ایران

نجات از خشكسالي مديركل دفتر آبخيزداري و حفاظت خاك سازمان جنگل‌ها و دبيرستاد توسعه آبخيزداري و آبخوان‌داري صندوق توسعه كشور در گفتگو با زیست آنلاین به تشريح مزاياي اجراي عمليات آبخيزداري در كل كشور و ضرورت اختصاص بودجه‌هاي لازم براي آن پرداخته و می گوید: آبخيزداري يكي از اقدامات موثر براي كنترل خشكسالي است. به دليل تغيير اقليم، نظام بارش كشور هم تغيير كرده است. يعني بارش برف كم و باران بيشتر شده است كه البته باران‌ها هم كمتر از ۱۰ميليمتر است كه ثمر چنداني ندارد و اغلب تبخير مي‌شود.
دكتر هوشنگ جزي می افزاید: مثلا در بارندگي مهرماه امسال در شمال كه حدود ۳۰۰ ميليمتر باران ظرف مدت سه ساعت باريد، دبي سيل با دوره بازگشت ۲۰۰ساله بوده است يعني بايد هر ۲۰۰سال يكبار چنين اتفاقي بيفتد اما در فاصله بسيار كمتري اتفاق افتاد. بنابراين تعداد بارش‌هاي سيل‌آسا زياد شده است و به دنبال آن آب بارندگي به سرعت از حوزه و دسترس خارج مي‌شود.
وي خاطر نشان می کند: بنابراين بايد نزولات جوي مديريت و مهار شوند كه براي اين كار از سدسازي و آبخيزداري استفاده مي‌شود اما در سد دو اشكال وجود دارد. نخست اينكه آب در انتهاي حوزه جمع‌آوري شده و در خروجي آن حوزه قابل استفاده است. در اين صورت علاوه بر اينكه با نگهداري آب در سد بخشي از آن را از طريق تبخير از دست مي‌د هيم، حوزه مذكور هم از بارندگي نفعي نمي‌برد و آب در اختيار حوزه پايين دست قرار مي‌گيرد.
دبير ستاد توسعه آبخيزداري و آبخوان‌داري صندوق توسعه كشور ادامه می دهد: براي اينكه بارندگي در هر حوزه مديريت شود بايد عمليات ما در سطح حوزه پراكنش منطقي پيدا كند و اين كاري است كه آبخيزداري مي‌تواند آن را انجام دهد. يعني با اقداماتي سيلاب را كنترل كنيم تا آب به جاي خارج شدن سريع، فرصت ماندن و نفوذ در همان حوزه را پيدا كند.
پس از اين كار است كه چشمه‌ها و قنوات پرآب مي‌شود و به دنبال آن روستاها و كشاورزي جان تازه‌اي مي‌گيرند.
مديركل دفتر آبخيزداري و حفاظت خاك سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري تصريح می کند: البته ما سدسازي را به طور كلي رد نمي‌كنيم و به سد هم احتياج است اما همين سدهاي موجود هم كافي است و البته برنامه‌اي براي حفاظت نياز دارد كه متأسفانه چنين برنامه‌اي وجود ندارد.
جزي می افزاید: به دليل انجام ندادن عمليات آبخيزداري در حوزه بالا دست سدها، سالانه ۲۵۰ميليون مترمكعب خاك و رسوب وارد سدهاي كشور مي‌شود و در واقع سالي يك سد كرج معادل ۳۰۰۰ ميليارد تومان را از دست مي‌دهيم.
وي با انتقاد از كم‌توجهي به عمليات آبخيزداري و آبخوان‌داري به عنوان عامل نجات دهنده كشور از بحران كم‌آبي می گوید: امسال با همه توجهي كه به اين بخش شده است ۷۰۰ ميليارد تومان اعتبار اختصاص داده شده است حال آنكه به دليل بي‌توجهي به عمليات آبخيزداري سالانه ۳۰۰۰ ميليارد تومان سد را از دست مي‌دهيم. بنابراين در نظام توزيع بودجه در مديريت آب و خاك بي‌توجهي زيادي شده است كه همچنان دامه دارد.
دبير ستاد توسعه آبخيزداري و آبخوان‌داري صندوق توسعه كشور تصريح می کند: آبخيزداري با عمليات به مراتب كوچكتر و كم‌هزينه‌تر از سدسازي علاوه براينكه توانسته است در حوزه‌هاي آبريز كشور تاثير بگذارد، حتي به افزايش عمر مفيد سدها هم كمك شاياني مي‌كند. با وجود كارگروهاي بزرگ و بسيار ارزشمند كه مورد توجه كشورهاي جهان هم واقع شده است، اما در كشورمان منابع كافي از سوي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي اختصاص داده نمي‌شود و در مقابل منابع هنگفتي را به سدسازي اختصاص مي‌دهند
به گفته اين مقام مسئول در صندوق توسعه كشور، ايران سه برابر جهان تبخير دارد و بر همين اساس بايد براي ذخيره آب در زيرزمين تلاش مي‌شد نه اينكه با سدسازي آب را در معرض خورشيد قرار داده و به تبخير تبديل مي‌كرديم.
حتي دانش بومي ايران كه تمامی دنيا آن را پذيرفته و تحسين مي‌كند روي قنات تمركز داشت و از آب به درستي در زيرزمين استفاده مي‌كرد. متأسفانه اين دانش بومي ارزشمند با سدسازي و حفر چاه‌هاي غيرمجاز از بين رفت و امروز ديگر آب زيرزميني قابل اتكايي نداريم كه اين موضوع خيلي خطرناك است. اين موضوع نشان مي‌دهد كه برنامه و بودجه‌ريزي كشور و تمركز آن روي سدسازي درست نبوده است و شكي در آن نيست.
مديركل دفتر آبخيزداري و حفاظت خاك سازمان جنگل‌ها در پاسخ به اين پرسش كه با اجراي عمليات آبخيزداري و آبخوان‌داري چه ميزان آب بارندگي قابل استحصال است و تبخير كشور را تا چه ميزان مي‌توان كاهش داد، یادآور می شود: نتايج بررسي‌هاي ما در پروژه‌هاي انجام شده در مناطق شيب‌دار و كوهستاني نشان می دهد كه با اجراي عمليات آبخيزداري در هر هكتار ۵۳۰ مترمكعب و در آبخوان‌ها تا ۱۰۰۰ مترمكعب آب قابل استحصال و ذخيره است.
اكنون ۲۶ ميليون هكتار مطالعه آماده به اجراي عمليات آبخيزداري در اراضي كشور داريم كه در ۱۱ميليون هكتار اجرا شده است و براي مابقي اجراي طرح بايد اجرا شود. ۵ ميليون هكتار هم در دست اجرا است و ۹ميليون هكتار هم كه اصلا دست نخورده است.
وي ادامه داد: ۱۲۵ ميليون هكتار اراضي كشور تحت فرسايش آبي است كه بايد عمليات مقابله با فرسايش آبي و آبخيزداري در آن انجام شود. با وجود فرصت بزرگ ۱۲۵ ميليون هكتاري فقط ۲۶ ميليون هكتار تحت مطالعه است زيرا به آبخيزداري توجه نشده و منابع لازم به آن اختصاص نيافته است. حتي برخي از مطالعات مان به دليل عدم اختصاص بودجه زمان مفيدش گذشته و بايد دوباره بازنگري شود.
اين مقام مسئول تصريح كرد: امسال ۸ ميليون هكتار اجراي عمليات آبخيزداري را شروع كرده‌ايم ولي ۷۰۰هزار هكتار آن در ۶۴۳ حوزه و ۳۶۰ شهرستان تحت پوشش عمليات آبخيزداري قرار مي‌گيرد مابقي اين ۸ ميليون هكتار هم به اختصاص بودجه بستگی دارد.

۶۵ برابر سد كرج وي يادآور مي‌شود: اگر به ۲۶ ميليون هكتار اراضي كه آماده اجراست بودجه اختصاص دهند به طور متوسط ۵۰۰ مترمكعب آب برهكتار ذخيره خواهد شد كه مجموع آن بالغ بر ۱۳ميليارد مترمكعب معادل ۶۵ سد كرج آب خواهد شد. به همين دليل است كه وقتي در حوزه‌اي عمليات آبخيزداي انجام مي‌دهيم، روستاها صاحب آب شده، كشاورزي احيا و به دنبال آن جمعيت به روستاها سرازير مي‌شود.
از نظر من کل حوزه های آبخیز کشور از تعادل خارج شده است، از این رو باید اظهار داشت، درحال حاضر ما با ۸۶ دشت کاملا بحرانی مواجه هستیم و در تمامی حوضه های آبخیز، ایجاد عواملی نظیر افزایش جمعیت، توسعه بی رویه و انتقال آب بین حوضه ای، تغییر کاربری های چشمگیر، تغییر اقلیم و تغییر الگوهای بارشی از جمله دلایل برهم خوردن تعادل موجود درحوضه های آبخیز شده اند.
جزي با اشاره به ساير مزيت‌هاي آبخيزداري می گوید: در سدها آلودگي بالا دست و رودخانه‌ها مستقيما وارد مخزن و سپس به پايين‌دست و مصرف كنندگان منتقل مي‌شود كه در سد سيمره با تلفات حيات وحش كاملا شاهد اين موضوع بوديم اما در آبخيزداري آب با گذشتن از فضاي سبز و سپس عبور از خاك كاملا فيلتر و تصفيه و در اعماق زمين بدون تبخيز نگهداري مي‌شود.
همچنين نسبت سود به هزينه در آبخيزداري ۷/۴برابر است كه در مواردي اين نسبت به ۳۰ هم مي‌رسد.

کاهش فرسايش خاكوي با بيان اين كه با اجراي عمليات آبخيزداري فرسايش خاك را مي‌توانيم تا ۹ تن برهكتار كاهش دهيم، می افزاید: همچنین با اجراي عمليات آبخيزداري و آبخوان‌داري پوشش گياهي به ۱۲۰تن برهكتار افزايش مي‌يابد.علاوه بر افزايش استحصال آب و كاهش تبخيز ۵۲ نوع اتفاق مي‌افتد كه هر يك فوايد بزرگي براي سرزمين دارد. از جمله تمامي دره‌هايي كه در آن عمليات آبخيزداري انجام داده‌ايم به دره‌هايي سرسبز تبديل شده‌اند كه جداي از مباحث كنترل فرسايش خاك و توسعه كشاورزي، رشد جمعيت هم در آن منطقه اتفاق افتاده است. البته متأسفانه چراي بيش از حد دام طرح‌هاي آبخيزداري را كم‌اثر و فرسايش خاك را بيشتر كرده است.
دكتر جزي در پاسخ به اين پرسش كه نظر به بروز بحران آب در فلات مركزي كشور و رشد مهاجرت به عنوان يك معضل آيا آبخيزداري مي‌تواند خطر تخليه شدن مركز و شرق كشور از جمعيت را كنترل كند، خاطرنشان مي‌كند: در مناطقي مانند سمنان، شاهرود و ميامي زمينه‌هاي بروز سيلاب وجود دارد اما اقدامي براي آبخيزداري با هدف مهار اين سيلاب‌ها انجام نشده است، در صورتی كه با انجام عمليات آبخيزداري مي‌توانيم تامين آب آشاميدني و كشاورزي مناطق كشور را تضمين كنيم.
به گفته مدير كل دفتر آبخيزداري و حفاظت خاك سازمان جنگل‌ها در قديم به طور سنتي يك مرز آبادي در مرز كوير در مناطقي چون گرمسار، آرادان وجود داشت و مزارع از سيلاب و قنات آب مي‌گرفتند اما اكنون با از بين رفتن اين روش مي‌بينيم كه كوير در حال پيشرفت است. علت آن هم حفر چاه‌هاي متعدد و بي‌توجهي به مديريت آب در بالا دست است.
وي به يك مورد از اقدامات با ارزش در منطقه‌اي اشاره كرده و مي‌افزايد: اخيرا يك كار اجرايي با ۵۰ ميليون تومان اعتبار با مشاركت‌ اهالي در يكي از آبادي‌ها انجام داديم. پس از آن قنات منطقه احيا شد و اكنون در سطح ۲۰هكتار خربزه كاري انجام مي‌شود و آبادي رو به احياست.

https://zistonline.com/vdcjx8ea.uqehozsffu.html